Wetenschap gebaat bij erkenning grenzen

Prof. Smit, hoogleraar in de optische integratietechnologie aan de Technische Universiteit Eindhoven, bestudeert in zijn boek ”Geloof in de toekomst” de complexe verhouding tussen geloof, wetenschap en techniek en tussen geloof en samenleving.

Hij laat zien dat in een gesloten wereldbeeld niet alleen geen ruimte is voor geloof in God, maar dat dit ook ongunstig is voor de ontwikkeling van de wetenschap. Veel bekende wetenschappers waren christen en dat de kerk per definitie tegenover wetenschap staat klopt niet. De tijd dat we dachten dat we op alle vragen een antwoord hadden, ligt achter ons. Wat Einstein ontdekte, maakte hem bescheiden in zijn uitspraken hoe de wereld in elkaar steekt.

Prof. Smit kritiseert de eendimensionale benadering van de werkelijkheid in onder meer de evolutiebiologie. De reductie van de werkelijkheid tot één aspect, het fysisch-biologische, heeft grote gevolgen voor onze visie op de mens en de zin van het leven. De mens is dan niet meer dan een pakket genen dat zichzelf zo vaak mogelijk probeert te kopiëren, een ontluisterend beeld. En wat erger is, we verliezen God, want Hij laat zich niet vangen in wetenschappelijke kaders.

Middenweg

Smit kiest een middenweg tussen wat hij noemt de evolutionistische en fundamentalistische wetenschappers. Hij wil de „tegenstrijdigheden” tussen het astrofysische verhaal, het evolutieverhaal en het Bijbelverhaal vooralsnog gewoon naast elkaar laten bestaan, „tot het moment dat we begrijpen hoe ze in elkaar passen.” Kortom, ook hier rest bescheidenheid. Het darwinisme is een extreem voorbeeld van een wetenschapsdenken dat mythische vormen heeft aangenomen.

Die bescheidenheid praktiseert de schrijver ook met betrekking tot het denken over God. Momenteel is er volgens hem vrij brede overeenstemming onder zowel christenen als atheïsten dat je op wetenschappelijke gronden niet kunt bewijzen dat God bestaat én dat Hij níét bestaat. Het draait er vooral om of je de vele Bijbelse getuigenissen over Jezus wel of niet gelooft.

Techniek

De schrijver laat zien welke fundamentele invloed techniek en wetenschap hebben op mens en samenleving. Die is zowel zegenrijk als funest. De techniek speelt een steeds overheersender rol in bedrijven en samenleving. De meeste veranderingen in onze samenleving zijn door de techniek veroorzaakt en veel minder door de wetenschap.

Opvallend is dat de economie zo’n grote greep op onze samenleving heeft. Het wordt volgens Smit hoog tijd dat het eendimensionale karakter van de economische en bestuurskundige opleidingen tegen het licht gehouden wordt, want op deze wijze wordt de samenleving ook eendimensionaal.

Hij bepleit een structurele hervorming van ons denken, in ieder geval een grondige revisie van het financieel-economische systeem van onze samenleving. Deze laatste staat momenteel voor de grootste uitdaging in de geschiedenis van onze mensheid.

Geweld

In deel twee van zijn boek gaat de schrijver in op de verhouding macht en geweld. Vijfduizend jaar beschaving heeft naast vooruitgang op het gebied van wetenschap en techniek in onze tijd ook een groeiende bedreiging voor de mensheid gebracht. De oorlogen werden dankzij de techniek steeds bloediger en aan het ideaal van verbeteren van de wereld hebben we de meest bloedige conflicten uit de geschiedenis van de mensheid te danken. Er is steeds meer een streven naar meer macht en rijkdom dat haaks staat op het christelijk geloof.

De schrijver bepleit meer aandacht voor normen en waarden in plaats van alleen kennis en vaardigheden. Het christendom is een religie van het dienen, met vergaande sociale implicaties. De schrijver ziet mogelijkheden in een christelijk humanisme, een levensbeschouwing die niet alleen op de rede gebaseerd is, maar die een gezonde spanning laat zien tussen macht en liefde, tussen heersen en dienen.

Nieuw Reveil

De toename van technische en wetenschappelijke kennis heeft een macht ontketend die de mensheid bedreigt, zo concludeert Smit. Wat nodig is, is een nieuw christelijk Reveil. De mogelijkheden voor zo’n Reveil worden volgens hem versterkt doordat protestanten en rooms-katholieken de laatste tijd naar elkaar toe groeien, zoals op het punt van overeenstemming over de betekenis van het werk van Jezus Christus.

Prof. Smit schreef een boek dat goed toegankelijk is voor geïnteresseerden in de verhouding tussen geloof en wetenschap. Niet pretentieus, met fikse conclusies, maar wel helder in het verkennen van de grenzen van de wetenschap en de rol die het geloof nog steeds speelt, ook in de samenleving. ForumC heeft bij het boek ook een cursushandleiding uitgegeven, die gratis kan worden gedownload.

Boekgegevens

Geloof in de toekomst. Een terugblik met het oog op morgen, Meint Smit; uitg. Buijten & Schipperheijn; 219 blz.; € 17,90

Wetenschap gebaat bij erkenning grenzen

Cultuur & boeken

RD.nl in uw mailbox?