Verhaal uit de begintijd van de luchtvaart

Niet Rousseau of Sartre, maar Saint-Exupéry is de meest vertaalde auteur van Frankrijk. Vorig jaar verscheen de 300e (!) vertaling van zijn poëtische, filosofische vertelling ”Le petit prince”. Je vraagt je af hoe dat boekje zo immens populair kon worden. De (leef)tijdloosheid ervan zal een rol spelen. Zinnen uit het boek zijn prachtige oneliners die overal opduiken. Minstens zo belangrijk zijn de illustraties die de auteur zelf maakte en die heel geschikt bleken voor reproducties op serviesgoed, kleding, pennen en papier.

In Parijs is er een speciale winkel waar honderden verschillende Petit Princeproducten verkocht worden. Wat zeker ook bijgedragen heeft aan de bekendheid van ”de kleine prins” is de legendevorming rond de auteur, die kort na publicatie van het bekende boek op een tragische manier om het leven kwam. In 1944, tijdens een verkenningsvlucht voor de geallieerden, stortte zijn vliegtuig in zee.

Pas in 1998 werd er een eerste overblijfsel gevonden: een visser vond een zilveren schakelarmband met de naam van Saint-Exupéry in zijn netten. In de jaren daarna doken er ook brokstukken van het vliegtuig op. Tot op heden wordt er onderzoek gedaan naar de toedracht van zijn dood. Was het zelfmoord? Is hij door de Duitsers uit de lucht geschoten? Is hij in ballingschap gestorven?

In een brief die hij de dag voor zijn fatale vlucht schreef, staat opmerkelijk genoeg: „Het mierennest van de toekomst jaagt me schrik aan. Ik verafschuw de robotachtige waarden. Eigenlijk ben ik gemaakt om tuinman te worden.” De vriend aan wie deze brief gericht was, heeft echter met klem verklaard dat er geen sprake kon zijn van zelfmoord: het pessimisme van Saint-Exupéry was puur filosofisch van aard.

De uitspraak: „Ik had tuinman moeten worden”, kun je wel plaatsen als je ”Nachtvlucht” leest. Postvlieger Fabien ziet het vliegen als een strijd: hij moet steden innemen, grondgebied veroveren, aanvallen afslaan. Vanuit de lucht heeft hij een idealistisch beeld van de aarde, „waar appelbomen de dag afwachten in hun volle bloesempracht.” Hij verlangt ernaar „zijn wapens af te leggen” en in een lieflijk dorp te wonen, om daar te leven „als een eenvoudig man die vanuit zijn raam naar een roerloos beeld kijkt.”

Op een nacht raakt hij verzeild in een cycloon, een spannende episode in het boek. Het lukt Fabien om te ontsnappen en boven de wolken, rukwinden en bliksemflitsen te gaan vliegen. Het lijkt alsof hij „in een wonderlijk voorhof van de hemel” terecht is gekomen.

Het is vreemd dat Fabien in zijn doodsstrijd geen enkele noodkreet naar God slaakt. Temeer als je weet dat Saint-Exupéry wel met godsdienstige zaken bezig was. In zijn boek ”Citadelle” staat bijvoorbeeld dit mooie citaten: „Verschijn aan me, Heer, want alles is zwaar wanneer men de smaak van God verloren heeft.” En deze over het bidden: „Dankzij het stilzwijgen van God is het gebed een oefening van de liefde.”

Een ander belangrijk personage in ”Nachtvlucht” is de directeur Rivière. Hij is hard voor zijn werknemers, maar voortdurend slaat de twijfel toe. Wat geeft hem het recht om gelukkige levens weg te halen uit „de veilige beslotenheid van een lichtkring om de tafel”? Iedere zwakheid moet echter overwonnen worden, want zonder offers geen succes en geen overwinning.

Deze klassieker is mooi uitgegeven, maar er hangt wel een prijskaartje aan.

Boekgegevens

Nachtvlucht, Antoine de Saint-Exupéry (vert. Hetty Renes); uitg. Bint, Amersfoort, 2017; ISBN 978 94 926 1208 3; 120 blz.; € 16,95.

Verhaal uit de begintijd van de luchtvaart

Cultuur & boeken

RD.nl in uw mailbox?