Speculeren over het onbekende

Oppervlakkig beschouwd geeft het boek ”Voorbij de grenzen van de wetenschap” er vrijwel dezelfde antwoorden op als ”De antwoorden op de grote vragen” van Stephen Hawking. Al zijn ze in dit geval niet van de beroemde Brit, maar van de Duitse hoogleraar natuurkunde Gerd Ganteför.

Toch is die conclusie te kort door de bocht: Ganteför kijkt verder dan de natuurkunde alleen. Ook de biologie, geneeskunde, psychologie en informatiekunde komen langs, in vragen als: Kan de mens kunstmatig leven scheppen? Zullen er supermensen bestaan? Zullen alle ziekten worden overwonnen? Zal er een intelligente computer bestaan?

Zijn antwoorden laten aan duidelijkheid weinig te wensen over. „De natuurwetenschap werkt aan een fantastische toekomst voor ons allemaal. Mensen zullen ouder worden en ook op hoge leeftijd gezond en actief blijven. (...) Op een dag zullen we zelfs de sterren kunnen bereiken.”

Het boek ademt een optimistisch vooruitgangsgeloof. Uitputting van grondstoffen, klimaatproblemen, armoede en bevolkingsgroei? „De natuurwetenschap zal voor deze problemen een technische oplossing vinden.” Dat is technicisme ten top. Alsof mensen met wetenschap een allesomvattende greep op de werkelijkheid kunnen krijgen.

„Heel die werkelijkheid wordt dan met de wetenschap naar de hand van de mens gezet in de verwachting van het versterken van de menselijke macht en het voortbrengen van ongelimiteerde welvaart”, constateerde Egbert Schuurman, emeritus hoogleraar reformatorische wijsbegeerte, decennia geleden al. En het gevolg zal zijn dat de wetenschap in dienst van economie en politiek de werkelijkheid gaat beheersen, en dat het materialisme in wetenschap en cultuur wordt versterkt.

Ganteförs antwoorden op levensbeschouwelijk getinte oorsprongsvragen ademen dan ook het door Schuurman voorspelde materialisme. „Alle wereldreligies beschikken over een scheppingsverhaal waarin wordt verteld hoe de wereld is ontstaan.” Al speculerend zoekt hij naar een materiële, natuurlijke verklaring van de oorsprong van alles. Die blijkt echter onvindbaar.

Impliciet erkent hij daarmee dat er meer moet bestaan dan het wetenschappelijk verklaarbare. Dit maakt glashelder dat, zodra een wetenschapper gaat speculeren over zaken die liggen ”Voorbij de grenzen van de wetenschap”, hij dat doet vanuit een geloofsstandpunt; in dit geval niet het Bijbelse, maar het materialistische.

Voorbij de grenzen van de wetenschap, Gerd Ganteför; Uitg. Veen Media; 208 blz.; € 42,50

Speculeren over het onbekende

Cultuur & boeken

RD.nl in uw mailbox?