Slakkenslijm en klodders ketchup

Je moet wel heel erg van je vak houden als je zelfs tijdens het koffie halen, brood roosteren en het wandelen langs het strand diep nadenkt over de natuurkunde die in al die dingen verborgen zit. Helen Czerski –als natuurkundedocent en onderzoeker verbonden aan het University College in Londen– is zo iemand.

De ontdekkingstocht die ze door de natuurkunde van alledag maakt, heeft de Britse wetenschapper beschreven in een boek dat ze de prachtige titel ”Storm in a teacup” meegaf. In het Nederlands is dat geworden ”Ober, er zit natuurkunde in mijn soep”. Ook aardig gevonden, maar eerstgenoemde wint het.

De lezer volgt Czerski van de vroege ochtend tot de late avond. Irritant wordt dat inkijkje in haar dagelijks leven nooit, want ze weet heel goed welke zaken wel en niet gepast zijn om te delen.

Terwijl Czerski twee witte boterhammen voor het ontbijt roostert, gebruikt ze die tijd niet om alvast de jam uit de koelkast te pakken. In plaats daarvan hangt ze met haar neus boven de broodrooster en geniet van de felle rode gloed die het verwarmingselement krijgt. „Duizend graden”, stelt ze dan iedere keer weer vast, en ze knikt er heel stellig bij. Want er is een natuurkundige wetmatigheid waarin vastligt dat een object dat roodgloeiend is, een temperatuur van 1000 graden heeft bereikt.

Om die wet uit te leggen, daar heeft ze als een echte docent wel een paar bladzijden voor nodig. Erg is dat niet, want ze schrijft met humor en weet als geen ander hoe ze droge leerstof op boeiende wijze moet brengen.

Czerski weet dat ze met een gerust hart van de rode gloed in haar broodrooster kan genieten. In de gaten houden of haar witte boterham niet te donker wordt, dat doet het apparaat zelf. Precies op het juiste moment schiet hij uit haar broodrooster, en ook dat is te danken aan een natuurkundig principe: elektromagnetisme.

De Britse auteur beperkt zich niet tot de natuurkunde van de keukentafel. Met kennis van zaken trekt ze parallellen tussen een klodder ketchup, een klimmende slak en de gevolgen van de aardbeving in Christchurch in Nieuw-Zeeland.

Om met ketchup in een glazen fles te beginnen: die wil er eerst niet, en pas als iemand zich kwaad maakt, wél uit. Maar altijd in een te grote hoeveelheid. Dat komt doordat stilstaande ketchup zich gedraagt als vaste stof en dus muurvast in de fles zit. Als de fles heel hard wordt geschud, gedraagt de inhoud zich ineens als een vloeistof, met alle gevolgen van dien.

Slakkenslijm werkt net zo. Vandaar dat een slak zolang hij maar beweegt gemakkelijk over zijn zelfgemaakte glijbaan glijdt. Zodra hij stopt, gedraagt het slijm zich als een vaste stof en zit hij vastgeplakt. Vervolgens past Czerski die kennis toe op de schuddende aarde die tijdens de aardbeving in Christchurch in 2011 auto’s en gebouwen half verzwolg. Beweging maakt de ondergrond van Christchurch vloeibaar en dus kwetsbaar.

In Czerski’s ogen is de wereld om ons heen een kist vol natuurkundig speelgoed. Begrijpelijk, maar toch is dat te weinig eer voor de Schepper Die al die wetmatigheden tot in het kleinste detail heeft uitgedacht en naar Zijn Hand gezet. Wie daar oog voor krijgt, verwondert zich niet alleen om een bloem die bloeit en een vogel die vliegt. Maar ook om een golfje dat rimpelend stukslaat op de kust. En om een eend die nooit koude voeten krijgt, al staat hij nog zo lang op het ijs.

Een prachtig boek voor mensen die in vakantietijd het studeren niet kunnen laten, maar dat wel graag doen in hun eigen tempo en gekleed in een mooi verhaal.

Boekgegevens

Ober, er zit natuurkunde in mijn soep, Helen Czerski; uitg. Maven Publishing, Amsterdam, 2017; ISBN 978 94 924 9313 2; 335 blz.; € 22,-.

Slakkenslijm en klodders ketchup

Cultuur & boeken

RD.nl in uw mailbox?