Er viel (g)een V1 op het Roode Dorp in Wageningen

Dat een V1 op de volkswijk viel, 28 levens eiste en een ravage aanrichtte, werd als vaststaand feit beschouwd. Wie de schuldigen waren, was ook duidelijk: de Duitsers. Natuurlijk, zíj veroorzaakten de ellende. Niet voor niets waren ze zo rap ter plekke: ze kwamen bekijken welk effect hun geheime wapen straks zou hebben. Het suizende en ratelende geluid dat aan de inslag voorafging, was ook precies hetzelfde als bij latere V1’s, de vliegende bommen die tijdens de laatste maanden van de Tweede Wereldoorlog in Antwerpen en Londen duizenden burgers doodden.

Rechercheur G. L. Olinga, die in 1974 in het Roode Dorp kwam wonen, kopieerde het verhaal zelf ook in zijn geschiedschrijving van de Wageningse politie. Dissidente opvattingen –een projectiel uit een geallieerde bommenwerper zou ook de oorzaak kunnen zijn geweest– werden genegeerd. Totdat de twijfel toesloeg en de politieman op onderzoek uitging.

Hij publiceerde het resultaat van zijn speurtocht in 2012 bij de Historische Vereniging Oud Wageningen en nu –zonder dat duidelijk gemaakt wordt dat het niet de eerste uitgave is– bij WalburgPers in Zutphen. Daarbij geeft hij aan dat de opvatting dat het Roode Dorp door een V1 werd getroffen de overhand behield, ook binnen deze historische vereniging.

Verhalen

Het Roode Dorp ligt ten noorden van het stadscentrum. De naam is ontleend aan de kleur van de dakpannen die de 188 arbeiderswoningen bedekten. Een deel van die huizen werd weggevaagd toen in de stikdonkere nacht een projectiel insloeg en ontplofte. Twee projectielen zelfs, ontdekte Olinga. Hoe konden het er twee zijn als het een V1 was?

Al snel deden verhalen de ronde dat de Duitsers een wapen hadden getest. Daarom liepen er al zo snel –binnen tien minuten– hoge officieren in het rampgebied rond. Die kwamen natuurlijk naar de uitwerking kijken. Ze blijken er echter helemaal niet zo snel geweest te zijn. Ook andere verhalen kloppen niet, of spreken elkaar tegen. Het menselijk geheugen schiet tekort.

Raadselachtig

De bewoners van het Roode Dorp geloofden, of wílden geloven, dat ze door een Duits projectiel waren getroffen. Van meet af aan waren er echter andere lezingen.

Kon het wel een V1 zijn geweest? In die tijd werden proefmodellen daarvan alleen nog maar bij Peenemünde op het Duitse Oostzee-eiland Usedom getest. Pas vanaf juni 1944 werd het wapen ingezet.

Kort voordat een V1 neerstortte, was er een onheilspellende stilte, nadat de motor stilviel. Die stilte ontbrak in de verhalen over de ramp in het Roode Dorp.

Nog zo’n raadsel waarop Olinga stuitte: de plaquette in het Roode Dorp spreekt van 28 slachtoffers; op de lijst van de gemeente stonden 27 namen. Het verhaal wilde dat de identiteit van het 28e slachtoffer nooit bekend was geworden. De rechercheur lost het op: het 28e slachtoffer was een ongeboren kind; de moeder was zeven maanden zwanger.

Luchtmijn

Olinga neemt de lezer mee tijdens zijn zoektocht. Naar Duitsland, naar de Achterhoek, naar Gaasterland, Vlieland, Engeland. Steeds meer raakt hij ervan overtuigd dat de ramp –een van de vele die Wageningen tijdens de oorlogsjaren troffen– niet door een Duitse V1 is veroorzaakt, maar door een luchtmijn uit een geallieerde Lancaster, een ”blockbuster”, zo’n luchtdrukbom van wel 2 ton die wel een heel huizenblok kon vernietigen. De tweede inslag was van een brandbom uit hetzelfde vliegtuig.

Zo is het volgens Olinga gegaan: een afgedwaalde Britse bommenwerper veroorzaakte de ramp in het Roode Dorp. Al is er niets op tegen de Duitsers toch als daders te blijven zien, want zij hielden West-Europa, ook Wageningen, onder de knoet. En het moet tijdens een aanval door een Duits jachtvliegtuig geweest zijn dat de bommenwerper –om welke reden dan ook– een luchtmijn en een bom liet vallen. Op het Roode Dorp.

Vervalst rapport

Sluitend bewijs? Geen van de betrokkenen is nog in leven. Rechercheur Olinga komt echter uit bij de Lancaster W 4363 van sergeant W. A. Steel. De speurder ontdekte dat er in het rapport over de vlucht van de Lancaster met de waarheid is geknoeid. Zoals hij zo veel meer bij elkaar puzzelde.

Zijn verhaal leest als een detective. Illustraties heeft de paperback niet. Geen kaartjes van het getroffen gebied of van de gereconstrueerde vluchtroutes, en behoudens de omslagfoto geen afbeeldingen van de verwoestingen. Olinga schildert in woorden. Al realiseert hij zich ook dat niet alle Wageningers erdoor overtuigd zullen zijn.

Boekgegevens

De ramp in het Roode Dorp. V1 of luchtmijn? Gerard Olinga; uitg. Walburg Pers, Zutphen, 2018; ISBN 978 94 624 9312 4; 224 blz.; € 24,95.

Er viel (g)een V1 op het Roode Dorp in Wageningen

Cultuur & boeken

RD.nl in uw mailbox?