Alleen in een houten hut in poolnacht en sneeuwstorm

De brief van haar man is het begin van een heus poolavontuur dat Ritter beschrijft in ”Een vrouw in de poolnacht”. Hoe ze zonder technische hulpmiddelen de donkere poolnacht en hevige sneeuwstormen op Spitsbergen trotseerde, soms moederziel alleen. Hoe ze op ijsberen schoot, een poolvos het leven redde en voor het eerst zeehond at.

Ze bereidt de reis grondig voor. „Moeders, oma’s en tantes breiden warme kleren.” Tegelijk moet ze steeds aanhoren dat ze „volslagen idioot was om als vrouw naar de Noordpool te gaan.”

In het voorjaar van 1934 ontvangt ze opnieuw een brief van haar man. „Behalve je skischoenen hoef je niets mee te nemen”, en een PS: „Als je nog plaats in je rugzak hebt, brengt dan naalden mee en genoeg tandpasta voor twee man voor een heel jaar.” Ritter heeft een uur later al een ticket gekocht en de vertrektijd van het schip naar haar man gestuurd. Midden in de zomer, op een snikhete dag in juli, stapte ze in skipak op spijkerschoenen, met een torenhoge rugzak op de trein naar Hamburg, waar haar schip vertrekt.

Aan boord voegt een bagagemedewerker haar toe: „Wat wilt u eigenlijk op Spitsbergen? U vriest nog dood op dat eiland. Een poppetje als u hoort daar niet thuis.”

Ten slotte komt Spitsbergen in zicht. „We naderen de kust. Hoe duidelijker die zich aftekent, hoe minder uitnodigend hij wordt. Een onafzienbaar, vlak, donker land, waaruit totaal onverwacht drie enorme zwarte bergen oprijzen, als grote hopen kolen. Het landschap is troosteloos. Nergens een boom of struik, alles grijs, kale stenen. Het is een afschuwelijk oord, denk ik in stilte.”

De hut van haar man blijkt een kale, vierkante kist, bedekt met zwart dakvilt. Die zal het komende jaar haar woning zijn. „Op zee wordt drie keer getoeterd. Dan zet het schip zich in beweging en langzaam verdwijnt de laatste glimp in de mist.”

Ze rammelt intussen van de honger. Maar om eten te bereiden moet er een stuk gletsjerijs worden gehaald op anderhalf uur lopen. Brood kan niet worden gebakken, want het rijsmiddel is op. De gebruikelijke maaltijd is gloeiendhete havermout, gevolgd door een paar liter koffie. „Stiekem verbeeld ik me dat we hier wel moeten verhongeren of sterven aan scheurbuik.”

Terwijl haar man enthousiast vertelt dat hij door het kleine schuifraam in de wand beren kan schieten, valt Christiane van de ene verbazing in de andere. „Ik moet me uit alle macht beheersen om niet te laten merken hoe ontzet ik ben over al het nieuwe wat op me afkomt.”

Speklaag

Op een dag schiet collega-jager Karl een zeehond. De smalle, spilvormige romp ligt los op de ovale huid met dikke roze speklaag. De kleine stevige pootjes met de lange vinnen worden losgesneden en in een kom gegooid. „Die zijn voor vanavond, zegt mijn man. Gedwee en vol afgrijzen breng ik ons avondeten naar de hut. Daar heb ik geen idee wat ik moet doen. Koken, bakken of braden, met of zonder huid, met of zonder die lange zwarte nagels?”

Moordenaars

„Met een verlekkerd gezicht en handen vol bloed en spek komen de twee moordenaars na gedane arbeid de hut weer binnen. Dan eten ze en hoe! Ik moet constant de borden bijvullen. Ik sta perplex.”

Christiane leert de smaak van pooleenden, sneeuwhoenders en ijsberen waarderen. In de herfst worden poolvossen vetgemest met het slachtafval, en als ze er niet op rekenen gedood voor het bont.

Ze reizen van jachthut naar jachthut. Lopend, met de hondenslee, op de boot. Soms nauwelijks ontkomend aan schipbreuk, dan weer zeeziek door de zware deining.

Hartje winter raast de blizzard om de hut. „Binnen in de hut klinkt het alsof je constant in sneltreinvaart over ijzeren bruggen en door galmende tunnels rijdt waar geen eind aan komt. Negen dagen en negen nachten raast de sneeuwstorm aan één stuk door. En wat het ergste is: de mannen zijn op pad.” Tot haar verbazing duiken de mannen na dertien dagen kerngezond op.

Tijdens de winterkou is het elke keer de vraag: komt er pakijs? „Vreemd genoeg is mijn angst ervoor verdwenen. Ik denk net als de jagers. Ook voor mij wordt het pakijs iets om naar te verlangen, als iets wat de van de wereld afgesneden jagers in de poolnacht zaken van onschatbare waarde brengt: beren, vers vlees, huiden, spanning, avontuur, jacht en nieuwe vossen.”

Doodsstrijd

De dagen dat ze alleen is, zit ze bij 38 graden onder nul „als een gek” te naaien. „Ik wil geen denkpauze in mijn hoofd waarin ik me bewust wordt van de leegte buiten. Ik heb een vaag vermoeden van de gedachten waaraan een mens hier ten prooi kan vallen en die bepalen of hij doodgaat of blijft leven. Het was het beeld van de immense doodsstrijd van de natuur, die vreselijke stilstand die al het leven dat hun ziel tekende, alle energie verlamde, alle krachten sloopte. De lichamelijke aftakeling volgde vanzelf.”

Als de lente van 1935 aanbreekt, merkt Christiane dat ze van Spitsbergen is gaan houden. Ze besluit na het eerste jaar te blijven. Het commentaar is niet van de lucht. „Dan barst Karl los: Ze is gek geworden! Alleen mijn man zwijgt. Hij begrijpt me.”

Uitgeverij Querido heeft het boeiende levensverhaal van Ritter voor het eerst in het Nederlands uitgegeven. Tegelijk geeft het boek ook een goed beeld van het leven op het Spitsbergen van voor de Tweede Wereldoorlog. Dat is niet meer. Klimaatverandering eist haar tol. Het Spitsbergen van toen is onherkenbaar veranderd. De zwarte ringelrobben zijn er bijna niet meer, pakijs ook niet, en ijsberen hebben zich inmiddels permanent op het eiland gevestigd.

Boekgegevens

Een vrouw in de poolnacht, Christiane Ritter; uitg. Querido Fosfor; 220 blz.; € 20,-.

Alleen in een houten hut in poolnacht en sneeuwstorm

Cultuur & boeken

RD.nl in uw mailbox?