Schotten zitten vast aan unie met Londen
De Schotse regering had het kunnen weten. Over alle zaken die de Britse unie betreffen, heeft Westminster het laatste woord. En dus ook over de vraag of Schotland een referendum over onafhankelijkheid mag houden, laat staan als het om een bindende volksraadpleging gaat.
In dat opzicht was de uitspraak van het Britse hooggerechtshof woensdag nauwelijks een verrassing. De opperrechters bepaalden dat Schotland geen onafhankelijkheidsreferendum mag houden zonder toestemming van de regering in Londen. De Schotse regering had de zaak aangespannen om formeel groen licht te krijgen voor een volksraadpleging volgend jaar.
Die toestemming komt er voorlopig niet, verklaarde de Britse premier Rishi Sunak woensdag direct. Volgens hem is het zaak dat Schotland en Londen juist nu de handen ineen slaan om de grote uitdagingen van nu het hoofd te bieden. Het gaat vooral om de energiecrisis en de torenhoge inflatie.
Intussen blijven na deze uitspraak twee belangrijke vragen over. Is er voor de Schotten een ooit begaanbaar pad richting onafhankelijkheid mogelijk? En daaraan gekoppeld: is het Verenigd Koninkrijk wel een vrijwillig verband van landen?
Dat laatste trok de Schotse premier Nicola Sturgeon woensdag openlijk in twijfel in een reactie op het vonnis van de Britse opperrechters. Volgens haar is de Britse unie helemaal niet zo vrijwillig en is het blokkeren van een referendum over onafhankelijkheid van Schotland een regelrechte ontzegging van democratische rechten.
Daarmee heeft Sturgeon wel een punt. Want de vraag is hoe de Schotten –los van de wenselijkheid en economische houdbaarheid– zich anders ooit zouden kunnen afscheiden.
Het meest in het oog springende voorbeeld van het dwingende karakter van de Britse unie is wel de brexit. In 2016 sprak de Schotse kiezer zich met een aanzienlijke meerderheid uit tegen het verlaten van de Europese Unie. Niettemin werd ook Schotland, als onderdeel van het Verenigd Koninkrijk, gedwongen de EU rug toe te keren.
Sturgeon heeft nu haar hoop op de verkiezingen van 2024 gevestigd. Zij beschouwt die stembusgang als een verkapt referendum over Schotse onafhankelijkheid. Maar zelfs als de overgrote meerderheid van de Schotten zijn stem op de Schotse Nationale Partij zou uitbrengen, ligt daarmee de weg naar afscheiding van Londen niet automatisch open. Want ook dan heeft Westminster nog altijd het laatste woord.
Los daarvan is het de vraag hoeveel steun het streven naar onafhankelijkheid onder de Schotse bevolking heeft. De voor- en tegenstanders hebben elkaar de afgelopen jaren in de peilingen behoorlijk in evenwicht gehouden.
Sturgeon zelf was daar woensdag ook duidelijk over. Als zich bij de verkiezingen geen duidelijke meerderheid voor onafhankelijkheid aftekent, verdienen de Schotten het niet om onafhankelijk te zijn.
