De 67-jarige prins Henrik van Denemarken -een Fransman van origine- kreeg het onlangs zwaar te pakken. Hij vond het moeilijk te verteren dat zijn oudste zoon steeds belangrijker werd, terwijl hij nota bene de man van koningin Margrethe was. Toen de koningin bepaalde plechtigheden moest afzeggen wegens een val en gebroken ribben, vroeg zij haar zoon haar waar te nemen. Dit schoot in het verkeerde keelgat bij de prins, die vond dat hij werd gepasseerd. Hoewel de koningin formeel juist handelde, viel er wel wat te zeggen voor het optreden van prins Henrik. In Amerika kennen ze een First Lady, dus waarom ben ik in Denemarken geen First Man? zou hij hebben uitgeroepen. Onverwachts vertrok hij naar zijn kasteel in La Douce om zich te bezinnen over zijn rol.

Het Deense incident toont aan dat Henrik bij zijn huwelijk wellicht niet heeft kunnen bevroeden dat hij er persoonlijk moeite mee zou krijgen altijd de secondant of de ’tweede man’ te zijn. Kennelijk ligt dat anders bij het Britse vorstenpaar, koningin Elizabeth en prins Philip, meldt het Britse royaltyblad Majesty deze week in een artikel over het verschijnsel prins-gemaal. Zij lijken een redelijk compromis te hebben gevonden over de verdeling van de ’macht’. Meestal zien we hem als hij de koningin vergezelt op reizen door Engeland of het Gemenebest. De trotse prins is eraan gewend geraakt twee stappen achter zijn vrouw aan te lopen. Zelf is hij zich overigens bewust van zijn positie. „Constitutioneel besta ik niet”, zou hij eens ironisch hebben opgemerkt. Zijn schoonvader, de in 1952 overleden George VI, had al het een en ander voorzien. „Hij, Philip, is de goede man voor de baan, maar ik vraag me af of hij weet waar hij aan begint. Op een dag zal Lilibet koningin zijn en zal hij de prins zijn die haar vergezelt. En dat is veel moeilijker dan koning te zijn.”

Een en ander laat onverlet dat de prins soms moeite heeft met de hiërarchie. Juist dat leidt bij hem vaak tot abrupte, soms confronterende opmerkingen. Wat betreft uitlatingen rijdt de prins immers nogal eens een scheve schaats. Zo noemde hij Chinezen „spleetogen” en Hongaren „dikbuiken.” Toen in 1969 de ’inhuldiging’ volgde van zijn oudste zoon Charles, moest Philip een stapje terug doen. Charles kwam als beoogd opvolger van Elizabeth veel meer in beeld. Niet dat Philip bij de pakken ging neerzitten. De afgelopen halve eeuw vervulde hij tal van functies in charitatieve instellingen. Hoewel hij dus grondwettelijk kan worden gemist, slaagde de prins erin behoorlijk wat invloed te verwerven. Zijn beheer van de koninklijke bezittingen Sandringham en Balmoral is er het bewijs van dat de prins zijn plaats heeft gevonden.

Bovendien gaf de koningin hem de regie in handen over familiezaken. Zo houdt hij toezicht op het publieke optreden van leden van de koninklijke familie. Hij ziet het als zijn taak hen te motiveren of op hun nummer te zetten. Als het om familieaangelegenheden gaat, neemt Philip meestal het heft in handen. Daarmee vult hij zijn echtgenote Elizabeth goed aan, omdat zij traag is in het nemen van besluiten om de lieve vrede te bewaren. Philip is meer iemand die een conflict niet uit de weg gaat, en dat brengt doorgaans de beste vrede voort.

De staatsbegrafenis afgelopen dinsdag van Philips schoonmoeder, de Queen Mum, bracht zowel Elizabeth en Philip in het vizier alsook hun kinderen. Van de vier spruiten hebben er drie een mislukt huwelijk achter de rug. Extravagante vrouwen als Diana en Sarah maakten er een potje van. Dat moet ook prins Philip aan het hart zijn gegaan. Hij wist beter dan wie ook dat dit het imago van de Britse monarchie een geweldige schade berokkende en hij probeerde die zo veel mogelijk te beperken.

Op zijn heel eigen wijze heeft Philip veel sympathie verworven bij de Britten door de wijze waarop hij zich inzette voor zijn land. Ze waarderen hem, hoewel ze hem niet beminnen. Koningin Elizabeths respect voor hem is tijdens hun al bijna een halve eeuw durende huwelijk gelijk gebleven, zo niet groter geworden. Hij is vermoedelijk de enige bij wie deze gesloten vrouw haar hart kan luchten.

Zelf vergelijkt prins Philip zijn positie wel met die van de Nederlandse prins Bernhard. Bernhard trouwde in 1937 met de toenmalige prinses Juliana, die eens ook op de troon zou zitten, een troon die dan al twee keer bezet zou zijn geweest door koninginnen. Schoonmoeder Wilhelmina had wel in de gaten dat de prins iets moest doen en gaf hem in de Tweede Wereldoorlog een belangrijke opdracht in het verzet, die hij met verve vervulde. Later bouwde de prins dat uit met zijn ambassadeurschap voor het Nederlandse bedrijfsleven, het Wereld Natuur Fonds en tal van andere activiteiten. Jammer genoeg gaf het Lockheed-schandaal in 1976 er blijk van dat het met een ambitieuze prins-gemaal ook verkeerd kan aflopen.

Prins Claus is een verstandiger prins-gemaal geweest dan zijn schoonvader. Hij is erin geslaagd het respect en de liefde van het Nederlandse volk te winnen. Niet voor niets scoort hij onverminderd hoog in de populariteitspeilingen. In tegenstelling tot prins Henrik, die de Deense taal met een abominabel Frans accent doorspekt, spreekt prins Claus veel beter zijn tweede taal. Verder gebruikte hij zijn grote kunde op het gebied van de ontwikkelingssamenwerking.

Wie al deze prinsen-gemaal -Bernhard, Claus, Henrik en Philip- naast elkaar zet, moet concluderen dat prins Claus er nog het best in is geslaagd de stoel naast een koningin inhoud te geven zonder gefrustreerd te raken. Het zou geen overbodige luxe zijn als er in de verschillende constitutionele monarchieën een debat op gang komt over de ’partner’ van de koningin. Want wie ooit met koningin Victoria van Zweden zal trouwen, krijgt met hetzelfde probleem te maken. Maar ook: Hoe gaan prinses Elisabeth van België en prinses Máxima der Nederlanden straks met hun gevoeglijke ’tweede’ rol om? Niet voor niets gaf burgemeester Cohen in zijn toespraak op 2 februari te kennen dat Máxima’s verdere ontplooiing beslist niet is gediend met lintjes doorknippen en zwaaien alleen.