Toen een 24-jarige patiënt in het regionale ziekenhuis van de Ugandese stad Mubende op 17 september groengele ogen kreeg, theekleurige urine en buikpijn, begonnen bij de behandelende artsen alle alarmbellen te rinkelen. De patiënt lag al in isolatie, maar dit was het teken om een monster te sturen naar het Ugandese Instituut voor Virusonderzoek. Was dit geen ebola? Het laboratorium bevestigde enkele dagen later dat de man inderdaad aan de gevreesde ziekte leed, meer specifiek aan de Sudanese variant.

De diagnose leidde tot grote zorgen onder experts, met name omdat er voor deze variant geen vaccin voorhanden is. Het betekende dat de autoriteiten verdere verspreiding vooral moesten zien te voorkomen door het contact tussen mensen te verminderen. Al snel kondigden de autoriteiten dan ook een lockdown af in de regio rond Mubende: cafés, uitgaansgelegenheden en kerken moesten de deuren sluiten en er kwam een avondklok.

Het kon verdere verspreiding van het virus niet meer remmen. Inmiddels zijn er verspreid over het Centraal-Afrikaanse land 136 gevallen van ebola vastgesteld, waaronder zeker 18 in de dichtbevolkte hoofdstad Kampala. Van de patiënten waren er vrijdag 54 overleden en 63 van de ziekte hersteld.

Omdat er ook kinderen onder de (dodelijke) slachtoffers zijn, besloot de Ugandese minister van Onderwijs deze week alle leerlingen in het land twee weken eerder dan gepland met vakantie te sturen, vanaf 25 november.

Reële ziekte

Ondanks de harde cijfers van de aantallen slachtoffers, lijkt de ernst van het virus in het land maar moeilijk door te dringen. De coronapandemie en de bijbehorende lockdowns liggen nog vers in het geheugen en mensen zijn allerlei beperkingen simpelweg beu. Het is een ideale voedingsbodem voor een keur aan complottheorieën. Op sociale media beweren sommigen bijvoorbeeld dat de regering met het uitroepen van een ebolacrisis fondsen uit het Westen zou willen lospeuteren, om daar vervolgens wapens van te kopen.

Hoe diep de scepsis kan zitten, blijkt uit het relaas van verpleegkundige Marion Logose uit Mubende in The Guardian. „Zelfs als ze hier zitten te wachten op de uitslag (van een ebolatest, MW) beweren ze nog dat de ziekte een leugen is”, verzuchtte ze in de Britse krant.

Soms lijken er dodelijke slachtoffers nodig voordat doordringt hoe reëel het virus is. „Eerst dachten we dat het een grap was of hekserij”, vertelde de 80-jarige boer Bonaventura Senyonga deze week aan de Franse zender France24. „Maar toen we de doden eenmaal zagen, realiseerden we ons dat het echt is en dat ebola dodelijk kan zijn.” De regering probeert de bevolking intussen voor te lichten met slogans als: ”Ebola is hier. Ebola is echt!”

Als mensen overtuigd zijn van de ernst, wil dat nog niet zeggen dat ze zich wenden tot de reguliere gezondheidszorg of zich aan de maatregelen houden. Volgens de Ugandese krant Daily Monitor verkondigen sommige kerken dat iemand immuun is voor ebola als hij maar genoeg bidt en geld doneert. Traditionele genezers bieden intussen hun eigen oplossingen aan. Namens de Interreligieuze Raad van Uganda onderstreepte de anglicaanse aartsbisschop Stephen Samuel Kaziimba Mugalu in een verklaring daarom nog eens dat ebola „vanuit een wetenschappelijk oogpunt begrepen moet worden, meer dan vanuit mystieke of spirituele perspectieven.”

Zorgelijk

Hoe het virus zich verder ontwikkelt, is onduidelijk. De Daily Telegraph wist deze week te vertellen dat de Ugandese autoriteiten ermee rekenen dat het virus uiteindelijk honderden slachtoffers zal maken. Dat zou blijken uit gelekte overheidsdocumenten.

Hoewel er geen vaccin beschikbaar is tegen de specifieke variant die nu rondwaart, helpt de expertise die is opgedaan bij de grote ebola-uitbraak in 2014-2015 in West-Afrika bij de huidige aanpak. Er is nieuwe technologie gekomen, betere testmethoden en behandelingen. „Veel blijft echter zorgelijk rond deze ebola-uitbraak”, schreef de Ugandese epidemoloog Henry Kyobe Bosa recent in The New York Times.