Het gebeurt niet vaak dat het Vaticaan een verklaring in het Chinees publiceert, maar afgelopen zaterdag was dat het geval. Voor de tweede keer verlengde Rome namelijk het akkoord over bisschopsbenoemingen van 22 oktober 2018, waarvan de tekst nog steeds geheim is: China wil zeggenschap over de benoemingen. Ondanks kritiek van mensenrechtenorganisaties, het hoofd van de Amerikaanse commissie voor godsdienstvrijheid en de in Hong-Kong wonende kardinaal Zen.

Ongelukkig genoeg maakte het Vaticaan de verlenging precies bekend op de sluitingsdag van het congres van de Communistische Partij. De Chinese president Xi Jinping zit steviger dan ooit in zijn dictatoriale zadel en de godsdienstvrijheid en andere mensenrechten staan in toenemende mate onder druk.

De door het Vaticaan vrijgegeven verklaring meldt dat de verlenging na „passend overleg en evaluatie” heeft plaatsgehad. „De Vaticaanse Partij” (met een opvallende hoofdletter) zegt zich te willen „inzetten voor het voortzetten van een respectvolle en constructieve dialoog met de Chinese Partij.”

Twee visies

De Heilige Stoel hoopt op „verdere ontwikkeling van bilaterale betrekkingen”, schrijft zij, maar er wordt niet bijgezegd of dit ook op het herstel van de in 1951 opgezegde diplomatieke relaties kan duiden. Het doel van het Vaticaan is echter helder: „het bevorderen van de missie van de Katholieke Kerk en het welzijn van het Chinese volk.”

Twee visies staan tegenover elkaar. Paus Franciscus en zijn topdiplomaat kardinaal Pietro Parolin vinden een slecht akkoord met China beter dan geen akkoord. Aan de andere kant staan zij die vinden dat China de zegen van de paus gebruikt om de rooms-katholieken in het land onder druk te zetten en volledig te controleren.

Opvallend genoeg publiceerde het Vaticaan tegelijk met de bekendmaking van de verlenging van het akkoord interviews met de kardinalen Pietro Parolin en Luis Antonio Tagle. „Alle katholieke bisschoppen in China zijn nu in volledige gemeenschap met de paus”, merkte kardinaal Parolin op. En de paus wordt in alle in China gevierde eucharistievieringen als hoofd van de kerk genoemd. Dat was decennialang „ondenkbaar”, zei Parolin. Het doel is de Chinese rooms-katholieken, die één procent van de bevolking uitmaken, steeds meer in staat te stellen „sereen en vrij hun christelijke leven te leven.”

Kardinaal Tagle, afkomstig uit de Filipijnen maar met grootouders uit China, zei dat het akkoord wil voorzien in „waardige en geschikte bisschoppen die de gelovigen in China kunnen dienen.” In het interview –dat niet door het Vaticaan in het Chinees werd vertaald, in tegenstelling tot het interview met Parolin– was Tagle ook kritisch op China. Hij zei dat lokale rooms-katholieke gemeenschappen lijden onder „ongepaste druk en inmenging” en dat de dialoog het Vaticaan in staat stelt China daarop te wijzen. Het Vaticaan heeft volgens hem echter „nooit gesproken over het akkoord als een antwoord op alle problemen.” Soms moet je volgens de kardinaal „vieze handen maken met de werkelijkheid zoals ze is.”

Zes bisschopen

Sinds het akkoord van 2018 zijn slechts zes bisschoppen benoemd, terwijl meer dan veertig bisdommen op een bisschop wachten. In 2022 had er zelfs niet één benoeming plaats. De vraag is of dat met de coronapandemie te maken heeft of met onwil van de Chinese overheid.

„Men heeft een eeuw nodig om China te begrijpen”, zei paus Franciscus vorige maand tijdens een vliegtuiginterview. Hetzelfde geldt voor de Vaticaanse diplomatie. Beide culturen delen één ding: zij denken niet in dagen, weken, maanden of zelfs jaren. Zij hebben en horizon die veel verder ligt. ”Kleine-stappen-diplomatie” noemt kardinaal Parolin dat.