De inflatie is torenhoog, het tempo ervan versnelt zelfs nog steeds. In Nederland schoot het van 13,7 procent in augustus naar maar liefst 17,1 procent in september. Oftewel: de prijzen waren vorige maand gemiddeld met dat percentage gestegen ten opzichte van het niveau van een jaar geleden. In de eurozone als geheel bedroeg de geldontwaarding 10,0 procent.

Aanvankelijk meende de ECB dat de aantrekkende inflatie van tijdelijke aard zou zijn. De monetaire bestuurders in Frankfurt kwamen dan ook pas afgelopen juli in actie met een renteverhoging. Inmiddels is de eerdere verwachting dat na de coronapandemie een geleidelijke terugkeer naar ‘normaal’ zou optreden, volledig achterhaald; met als voornaamste oorzaak het uitbreken van de oorlog in Oekraïne.

Geloofwaardigheid

En als we oud-president van De Nederlandsche Bank (DNB) Nout Wellink moeten geloven, blijft de beoogde jaarlijkse inflatie van 2 procent voor lange tijd buiten beeld. Het Centraal Planbureau (CPB) raamt voor 2023 voor ons land 2,6 procent, de ECB denkt voor de eurozone in 2024 aan een percentage onder de 2,5. Maar Wellink somberde daarover vorige week in De Telegraaf: „Nou, vergeet het maar. We mogen al blij zijn met over een paar jaar rond de 3 tot 4 procent. Eerlijk gezegd zie ik dat niet eens gebeuren.”

De geloofwaardigheid van de centrale bank staat, zeker na de verkeerde inschatting over het tijdelijke karakter van de prijsexplosie, op het spel. Dat is gevaarlijk, want juist nodig is vertrouwen dat de ECB erin slaagt de ongewenste ontwikkeling te bedwingen. Bij het ontbreken daarvan zullen partijen geneigd zijn lonen en prijzen op voorhand verder op te schroeven, waardoor we in een spiraal terechtkomen.

Dus is het zaak om stevig in te grijpen. Een rentewijziging van opnieuw 0,75 procentpunt lijkt voor deze week het meest waarschijnlijk. In juli ging het om een eerste verhoging, van 0,5. In september volgde een tweede, van 0,75.

Markttarieven

De verkrapping van het geldbeleid, in Europa en elders –de meest agressieve sinds het begin van de jaren tachtig van de vorige eeuw– werkt volop door in de marktrentes. Zo bedraagt de rente in ons land over tienjaarsleningen nu zo’n 2,7 procent. Begin dit jaar was dat rond de 0. Het betekent dat de overheid een stuk duurder uit is als zij voor de financiering van haar uitgaven via obligaties een beroep doet op de kapitaalmarkt. Bedrijven op hun beurt moeten aanzienlijk meer betalen over kredieten die de banken verstrekken.

Ook de burger die een hypotheek afsluit wordt hard geraakt in de portemonnee. Voor twintig jaar vast rekenen aanbieders vandaag de dag circa 4,7 procent, tegen ongeveer 1,4 in januari; ruim een verdrievoudiging. Onder invloed van de daardoor verminderde leencapaciteit lijken de huizenprijzen de weg omlaag te hebben ingezet. Alleen de spaarrentes blijven achter, al zien we aan dat front langzaam enige beweging. Zo kondigden de drie grote spelers, ING, Rabobank en ABN Amro, recent aan dat de vergoeding over een spaarrekening vanaf 1 december van meest 0 naar 0,25 procent gaat.

Recessie

De aanpak van de centrale banken brengt ook negatieve effecten met zich mee. Beleggers zijn er in ieder geval niet blij mee. In Amsterdam schommelt de AEX-index circa 20 procent onder de stand van begin 2022. De hogere rente leidt tot minder bestedingen en zwakt daarmee de economische groei af. Mogelijk resulteert dat in een recessie ofwel meerdere kwartalen achtereen van krimp.

Voorts kunnen landen met veel schulden in problemen raken. Met lenen zijn immers hogere kosten gemoeid. Binnen het eurogebied denken we dan al gauw aan Italië. Als investeerders bang worden dat een overheid op enig moment haar financiële verplichtingen niet meer kan opbrengen, doen ze de betrokken obligaties in de uitverkoop en zullen ze geen kapitaal meer beschikbaar stellen. Dan dreigt een nieuwe schuldencrisis, zoals in het verleden rond Griekenland. Kortgeleden zagen we al een heftige reactie van de markten toen de kersverse Britse regering van premier Liz Truss plannen presenteerde die zouden uitmonden in een enorme vergroting van de schuld.

IMF

Ondanks de risico’s die verbonden zijn aan de scherpe omslag in de rente en de snelle verslechtering van de mondiale economie, moedigt het Internationaal Monetair Fonds (IMF) de centrale banken krachtig aan de ingeslagen weg te vervolgen, zo bleek kortgeleden tijdens de jaarvergadering van deze instelling. Ze duidde de inflatie aan als de grootste bedreiging voor de economie. Ook als de bedrijvigheid inzakt, moet er hard op de rem worden getrapt. „Wij adviseren: houd koers”, benadrukte hoofdeconoom Pierre-Olivier Gourinchas. Om daaraan toe te voegen: „We komen van historisch lage rentes, veel van wat er nu gebeurt op dit terrein, is slechts normalisering.”