In diverse gemeenten en in het Europees Parlement sneuvelde de afgelopen tijd de samenwerking tussen ChristenUnie en SGP; er kwam een einde aan de verkiezingsdeelname met een gecombineerde lijst. In het verleden legden ook diverse provinciale combilijsten het loodje. Maar er is goed nieuws voor voorstanders van samenwerking én zetels voor de kleine christelijke partijen: in Brabant doen CU en SGP volgend jaar opnieuw met een gecombineerde lijst mee aan de Provinciale Statenverkiezingen.

Een uitgemaakte zaak was dat niet, zo meldden meerdere betrokkenen. Zo is er uitvoerig gesproken over bijvoorbeeld de partijkleur van de lijsttrekker en het stemgedrag van het CU-SGP-Statenlid bij de Eerste Kamerverkiezingen. De kopman van de combilijst is –zoals vanaf 2007 al het geval is– opnieuw van CU-huize. Het betreft, als de leden ermee instemmen, Anne Schipper uit Best. Hij is directeur van het CU-partijbureau.

Het is niet zo dat de ChristenUnie de samenwerking met de SGP op de automatische piloot voortzet, geeft de Noord-Brabantse CU-bestuursvoorzitter Feico Lanting aan. „Iedere vier jaar gaan we er weer goed voor zitten als er besloten moet worden over een nieuwe samenwerkingsovereenkomst”, licht hij toe. „Dat was dit keer niet anders dan bij eerdere verkiezingen.”

Lanting blikt tevreden terug op de samenwerking in de achterliggende jaren. Het feit dat beide partijen de komende vier jaar opnieuw de lijsten ineen schuiven, is wat hem betreft een „teken dat er van beide kanten tevredenheid is over de samenwerking.”

Energie

Volgens Marien van Rijswijk, voorzitter van de Brabantse SGP, is er „stevig onderhandeld.” Er is „veel energie in gestoken” om de samenwerking tussen CU en SGP voort te zetten, zegt de provinciale voorzitter, die erkent dat er moeilijke momenten waren.

De SGP zou niet graag de stekker uit de samenwerking hebben getrokken. Maar als samen optrekken niet gelukt was, of als die voor de SGP niet genoeg zou hebben opgeleverd, zou zijn partij volgens Van Rijswijk volgend jaar zeker zelfstandig meedoen aan de provinciale verkiezingen in Brabant. Zijn inschatting van het resultaat bij afzonderlijke deelname van CU en SGP? „Twee keer nul zetels en een hoop inzet voor niks.”

Van Rijswijk is een uitgesproken voorstander van samenwerking en vindt dat CU en SGP elkaar moeten versterken. „Het belangrijkste is dat we met de ChristenUnie samenwerken om ook Bijbelse politiek in Brabant te laten horen en dat de achterban ook nog iets te stemmen heeft. In die zin ben ik blij dat we kunnen samenwerken. En dat proberen we te blijven doen; dat is de inzet.”

Boeren

Graag deelt Van Rijswijk alvast enkele inhoudelijke punten, afkomstig vanuit de verkiezingsprogrammacommissie. CU en SGP pleiten voor perspectief voor boeren en willen dat er meer wordt ingezet op innovaties dan op uitkoop van boeren. Ook vinden ze dat het welbevinden van mensen en gezinnen voorrang moet krijgen boven een ongebreidelde economische groei.

Ook de hoofdbesturen van ChristenUnie en SGP waren betrokken bij de gesprekken. „We zijn natuurlijk heel blij dat de gezamenlijke lijst in Brabant doorgaat”, zegt SGP-partijvoorzitter Dick van Meeuwen. CU en SGP kwamen volgens hem voor de zomervakantie tot overeenstemming. De SGP’er erkent dat het de afgelopen tijd niet altijd gemakkelijk was. In Brabant hadden CU en SGP „best even wat moeite met elkaar. Dan moet je daar goed met elkaar over praten. Dat is uiteindelijk ook gebeurd, en toen is het daarna weer vlotjes verlopen.”

Geen zetel

Of ChristenUnie en SGP elkaar in Brabant kunnen vasthouden, dan wel gescheiden verder gaan, is niet om het even. Naar verwachting zouden de twee partijen volgend jaar afzonderlijk geen zetel halen bij de Provinciale Statenverkiezingen. De laatste jaren haalde de combinatie net iets meer dan één zetel: 1,11 zetel in 2015 en 1,06 in 2019.

Grofweg is ongeveer 70 procent van de Brabantse stemmen op de provinciale CU-SGP-lijst afkomstig van CU-kiezers en 30 procent van SGP-stemmers. Dit is globaal te bepalen door te kijken naar de uitkomst van de Tweede Kamerverkiezingen in deze provincie, want daaraan doen de beide partijen immers afzonderlijk mee.

De Brabantse CU-SGP-zetel is niet alleen van belang voor de Brabanders, maar ook voor ChristenUnie en SGP op landelijk niveau. Na de vierjaarlijkse provinciale verkiezingen kiezen de honderden gekozen Statenleden namelijk de 75 leden van de Eerste Kamer. Omdat niet in iedere provincie evenveel mensen wonen, heeft de stem van ieder Statenlid een bepaalde stemwaarde. In 2019 was die voor de provincie Noord-Brabant 0,2. Oftewel: één Brabants Statenlid bepaalt door wie 0,2 zetel in de Eerste Kamer wordt ingevuld.

Cruciaal

Voor het aantal Eerste Kamerzetels van ChristenUnie en SGP kan het dus cruciaal zijn op welke partij het Brabantse Statenlid van CU-SGP stemt. Maar wat gebeurt er als beide partijen de stem keihard nodig hebben?

Dat was in 2019 het geval. De SGP haalde toen op eigen kracht 1,66 Senaatszetel; de ChristenUnie 3,45. De coalitiepartijen –waaronder de CU– wilden uiteraard zo veel mogelijk Eerste Kamerzetels halen; de Brabantse stem was dus nodig. Toen het ernaar uitzag dat Statenlid Hermen Vreugdenhil (ChristenUnie) niet op de SGP zou stemmen, wilde SGP-jongeren hem als ludieke actie een taart met opdruk aanbieden – om hem te verleiden tóch voor de SGP te kiezen. Zowel het SGP-hoofdbestuur als SGP’ers en CU’ers uit Brabant vonden dat echter onverstandig. Daarop zagen de jongeren van het stuntje af. Het voorval illustreert dat het stemgedrag van het Brabantse CU-SGP-Statenlid ook buiten de provincie nauwlettend wordt gevolgd.

Geheim

Hoewel de verkiezing van de Eerste Kamer een geheime stemming is, is met een zeer grote waarschijnlijkheid te zeggen dat de SGP inmiddels bijna twintig jaar niet meer heeft geprofiteerd van de Brabantse combizetel.

Vreugdenhil stemde ook in 2019 op de ChristenUnie en desondanks behield de SGP, wonder boven wonder, haar tweede Senaatszetel; dankzij een FVD-Statenlid. De zetel van SGP-senator Diederik van Dijk, de nummer twee op de lijst, is dus wankel te noemen. Voor de volgende verkiezingen, in 2023, staan de zaken er niet rooskleuriger voor.

En dus braken ChristenUnie en SGP in Noord-Brabant zich vooral het hoofd over de vraag: Wat af te spreken over het stemgedrag van het Brabantse Statenlid bij de Eerste Kamerverkiezingen?

Volgens SGP-partijvoorzitter Dick van Meeuwen is voor het eerst afgesproken dat straks bij de Eerste Kamerverkiezingen tot uitdrukking moet komen dat een deel van de Brabantse stemmen op de combizetel afkomstig is van SGP-stemmers. „Daar hebben we elkaar in kunnen vinden.”

Bij de verdeling wordt dus gekeken naar de stemverhouding bij de Tweede Kamerverkiezingen. Bij de Eerste Kamerverkiezingen kan een Statenlid echter maar op één partij stemmen. Wat de afspraak dan is? Denkbaar is dat de CU bij de Senaatsverkiezingen de ‘zware’ Brabantse combistem van CU-SGP krijgt, en dat een CU-Statenlid uit een provincie met een lichter stemgewicht –zoals Zeeland of Flevoland– vervolgens op de SGP-Senaatslijst stemt. Van Meeuwen bevestigt dat aan deze richting moet worden gedacht. De afspraak is, zegt de SGP-voorzitter, dat de Brabantse SGP-stemmers „verdisconteerd” worden in de Eerste Kamerzetels. „Maar de hoofdzaak is natuurlijk dat je met elkaar wenst rekening te houden. En daar hebben we elkaar in kunnen vinden.”

Van Meeuwen heeft er „alle vertrouwen” in dat de SGP daadwerkelijk zal profiteren van de afspraak. Op de vraag of er sprake is van een schriftelijke of een mondelinge afspraak, zegt hij: „Dat doe je niet zomaar in een mondeling afspraakje. Dit hebben we gewoon met elkaar afgesproken, dus zulke dingen worden ook wel vastgelegd.”

Brabantoverstijgend

CU-partijvoorzitter Ankie van Tatenhove wil niet veel over de gemaakte afspraken kwijt, maar wel dat die „op een iets ander niveau dan gebruikelijk” zijn gemaakt en „een beetje Brabantoverstijgend” zijn. „Als ChristenUnie willen we de belangen goed afwegen en niet zomaar over de belangen van de SGP Brabant heenlopen”, aldus de CU-voorzitter. „Natuurlijk wil je elkaar helpen”, vindt ook de Brabantse CU-voorzitter Lanting. „Volgens mij is dat in het verleden ook wel eens gebeurd.”

Van Tatenhove benadrukt dat er over de Eerste Kamer al wel een eerste goed gesprek is geweest tussen de partijvoorzitters, maar dat de afspraken nog definitief gemaakt moeten worden. Ze voorziet niet dat die te zijner tijd op papier zullen worden gezet. „„Een man, een man, een woord, een woord”, luidt het gezegde. Dat is ook een aardige typering van de verstandhouding tussen Dick en mij.”

Wanneer in Brabant de afspraken over de Senaatsverkiezingen rond zijn, kan de partijvoorzitter van de ChristenUnie niet zeggen. Niet op korte termijn. „Dat wordt waarschijnlijk wel iets later.”

Ongelukkig

Komen CU en SGP dan helemaal niet meer voor verrassingen te staan als het om de Eerste Kamer gaat ? Dat is te voorbarig. Het kan namelijk zomaar zijn dat een verdeling waarin de Brabantse verhoudingen tot hun recht komen als nadeel heeft dat de zetelverdeling in de Eerste Kamer ongelukkig uitpakt. Zo zou het kunnen gebeuren dat de SGP uitkomt op 1,7 Senaatszetel en de CU op 3,7, wat zou kunnen resulteren in respectievelijk één zetel en drie zetels. Voor de hand ligt dan ook dat CU en SGP na de Statenverkiezingen niet alleen zullen kijken naar een ‘verdeling’ van de Brabantse zetel. Uiteindelijk gaat het om het aantal Eerste Kamerzetels dat beide partijen behalen.

Kortom: de strijd is nog niet helemáál gestreden. Na 15 maart zullen de rekenmeesters van CU en SGP wellicht nog stevig moeten puzzelen. Maar hoopvol voor de achterbannen is dat beide partijen laten zien er samen in goede harmonie uit te willen komen.