Nog steeds is niet meer dan 30 procent van de 33 miljoen slachtoffers in het Pakistaanse overstromingsgebied bereikt. Artsen en hulpverleners luiden de noodklok: dagelijks overlijden er pasgeboren baby’s aan de gevolgen van ziekten en ondervoeding.

In een oceaan van water zitten groepjes vrouwen en kinderen op het enige stukje droge grond te wachten. Ze maakten zelf tenten op deze ‘landingsstrip’ tussen het water. „Maar de rafelige doeken beschermen onvoldoende tegen zon en regen”, vertelt de arts Zafar Anjum van Hands, een van de grootste hulporganisaties in Pakistan.

Met zijn team evacueerde de dokter de groep mensen net op tijd. „Hun voedsel was bijna op. Ze hadden al in geen weken een druppel schoon water gedronken. Door het vervuilde water liepen ze diarree en huidziekten op. Ze stonden in de rij te smachten voor mijn flesje water”, zegt de aangeslagen arts.

De evacuatie verliep per boot. In het zwaarst getroffen gebied rond de steden Sukkur, Larkana en Dadu zijn geen wegen meer. „Het water reikt tot aan de horizon. Het zakt weliswaar met een centimeter per dag. Maar dat is veel te langzaam”, aldus de dokter.

Zafar is behoorlijk geschrokken van de onmenselijke omstandigheden. „Door het vervuilde water is er op grote schaal malaria, tyfus en hepatitis uitgebroken”, zucht hij nog eens heel diep. „We hebben op meer dan 200 plekken tenten opgezet. Elke dag melden zich opnieuw 400 ontheemde families. Er komt maar geen einde aan de ramp.”

De hulpverlening verloopt veel te langzaam. Naast de watersnood dreigt er daardoor een nog grotere ramp. In het Moeder en Kinder Gezondheidscentrum, een van de weinige klinieken in het rampgebied die nog functioneren, sterven dagelijks tien baby’s aan ondervoeding, uitdroging of ziekten.

Belabberde gezondheidszorg

„Naarmate de regen bleef vallen, kwamen onze patiënten in stromen binnen”, vertelt vrouwenarts Nazia Urooj voor de camera’s van het internationale tv-station CNN. De gezondheidszorg staat in Sindh al jaren bekend als belabberd.

Ook voor de overstromingen behoorde Pakistan tot de top van landen met de hoogste zuigelingensterfte ter wereld. Op elke 1000 geboren baby’s overlijden er bijna 60 voor het eerste levensjaar. Ter vergelijking: in Nederland zijn dat er minder dan 2.

Net als de vrouwenarts Nazia Urooj vreest ook dokter Zafar voor een nog hogere babysterfte. „Verschillende dorpen zijn al weken compleet van de buitenwereld afgesloten. Zelfs met de boot zijn ze onbereikbaar. We beschikken niet over een helikopter.”

Het geluid van huilende baby’s raakte hem het diepst. „Hun moeders zijn zwaar ondervoed”, zegt de dokter. „Daardoor hebben ze geen borstvoeding. In het kleine beetje melk dat nog wel komt, zitten onvoldoende voedingsstoffen.” Melkpoeder is niet voorradig.

Zafar vertelt over de uitgeputte vrouwen die hij tijdens zijn rondreis met de boot aantrof. Ze hebben niet de energie om voor hun baby’s te zorgen. Veel vrouwen waren al ondervoed voor de overstromingen. Door de aanhoudende droogte in het voorjaar mislukte een deel van de oogst. Er was voor de regens uitbraken al een tekort aan voedsel.

VN-kinderorganisatie Unicef waarschuwt dat de levens in gevaar zijn van een half miljoen zwangere vrouwen. De meeste klinieken in het overstromingsgebied zijn vernield. De Britse krant The Guardian interviewde tientallen vrouwen. Hun pasgeborenen zagen het levenslicht ergens onderweg of langs het smerige water. Vrouwen baarden hun kinderen zonder medische hulp of schoon water.

Sterven in kraambed

Naast de hoge babysterfte staat Pakistan ook in de top van landen waar het hoogste aantal vrouwen per jaar in het kraambed sterft. Vrouwen lijden sowieso het meest tijdens iedere ramp, concluderen opnieuw verschillende internationale organisaties. Vrouwen vluchten het laatst. Ze durven hun huizen niet te verlaten, bang dat ze niet een goede plek vinden waar ze zich volgens hun cultuur en religie kunnen verbergen.

Ze hebben niet leren zwemmen. Eenmaal in ‘veiligheid’ ontbreekt het aan hygiëne. Er zijn vaak geen of onvoldoende toiletten of wasruimten. Ze mogen niet zoals mannen hurken. Ze wachten de hele dag tot het donker wordt. Vrouwen lijden daardoor aan darm- en maagklachten. Voor menstruerende vrouwen is er geen maandverband. Ze gebruiken hun dupatta, hun sluier, waarmee ze eigenlijk hun haren dienen te bedekken.

Vrouwen voelen zich onveilig in opvangkampen. „Je kunt je het niet voorstellen, maar zelfs tijdens rampen vergrijpen mannen zich aan vrouwen”, weet dokter Zafar. Ook de criminaliteit neemt schrikbarend toe. „We zagen vanuit de boot op daken achtergebleven families. Ze durven hun huizen niet te verlaten uit angst hun laatste bezittingen kwijt te raken.”

Laksheid

De hulpverlening schort aan alle kanten. Zowel artsen, hulpverleners als vrijwilligers ter plekke verwijten zowel de landelijke als de lokale overheid laksheid. „Het gaat hier om de armsten”, zegt dokter Zafar.

Hij vindt dat naast de discussie over klimaatveranderingen –de grootste vervuiler zou moeten betalen– er ook over de klassenverschillen in Pakistan gesproken moet worden.

„In deze feodale en patriarchale samenleving worden landloze arbeiders uitgebuit”, vindt Fatima Bhutto, de nicht van de vermoorde ex-premier Benazir. In tegenstelling tot de rijke familie van haar tante heeft Fatima met haar broer een consortium van hulporganisaties opgezet. Het handjevol rijke landheren, dat 95 procent van alle grond bezit, is naar de stad verhuisd en weigert zijn personeel te helpen.

Sterker nog: „Door de mislukte oogst in het voorjaar werkten deze landloze boeren zich diep in de schulden bij hun landheren. Ze worden geacht dat geld wel terug te betalen”, vertelt Zafar.

Hulpverleners proberen de moed erin te houden. „We hopen fase 1, de noodhulp, eind december te beëindigen. Daarna begint fase 2, de wederopbouw van Sindh, die tenminste drie jaar zal duren.” Wie daarvoor gaat betalen, weet Zafar niet. Mogelijk worden het weer huizen van modder en stro met een gespijkerde lat voor de ramen en plastic op het dak.

„Daarna zakt de watersnood met de slachtoffers weer in de vergetelheid. Zo ging het twaalf jaar geleden ook. Tot er opnieuw een ramp uitbreekt.”