De eenheid en macht van de Russische communistische partij lijken definitief gebroken. Het centraal comité van de communistische partij had drie dagen nodig om zijn definitieve standpunt te bepalen. De partij verkeert dan ook in de grootste crisis sinds het tijdelijk verbod ervan in 1993 door de toenmalige president Jeltsin. Ook nu is het Kremlin weer de grote boosdoener. Dat heeft de afgelopen weken de frontale aanval geopend op de communisten.

De belangrijkste reden vormt de minder constructieve houding van de communisten in de Doema. Mede hierdoor heeft Poetins economisch hervormingsbeleid vertraging opgelopen. Volgens het Kremlin hebben de communisten hiermee het gentleman’s agreement van twee jaar terug verloochend. In ruil voor onvoorwaardelijke steun aan Poetin kregen de kameraden toen de voorzitterhamers van een groot aantal strategische parlementscommissies in handen.

De rest werd verdeeld tussen de Kremlin-partij Jedinstvo (Eenheid) en andere pro-Kremlinpartijen. De meer kritische liberale partijen werden volledig buitenspel gezet. Het Kremlin had dus een werkbare centrum-linkse doemameerderheid gecreëerd, die aanvankelijk heel effectief werkte. Maar in de loop van de afgelopen twee jaar viel Poetins economische beleid veel liberaler uit dan de communisten lief was.

Tot overmaat van ramp zocht de president na 11 september ook nog eens openlijke toenadering tot het Westen en de NAVO. De communisten voelden zich bedrogen. Had Poetin zich bij zijn aantreden twee jaar terug immers niet geprofileerd als een Russisch chauvinist die met harde hand Rusland weer op de wereldkaart zou terugzetten? De communistische leider Gennadi Zjoeganov verweet het Kremlin steeds vaker Rusland aan het Westen te verkwanselen, de economie te gronde te richten en de bevolking aan de bedelstaf te brengen. Het Kremlin raakte hierdoor geïrriteerd en besloot in te grijpen.

Poetin droeg in het geheim het Kremlin-getrouwe Eenheid op een coalitie te vormen met de liberalen om de communisten uit de belangrijkste parlementscommissies te verjagen. De liberalen zouden als beloning de vrijgekomen posities krijgen. En zo geschiedde het ook. De gematigde en populaire communistische parlementsvoorzitter Selezjnov moest echter wel op zijn plaats blijven. Dit zou de schijn ophouden dat er in het Russische parlement nog steeds sprake was van een democratische werkwijze.

Bovendien zouden de communisten hierdoor intern verdeeld raken tussen gematigden en radicalen. Dit zou de laatst overgebleven Russische oppositiepartij de wind uit de zeilen. De communisten doen het de laatste tijd namelijk opvallend goed in de opiniepeilingen. Poetin nodigde Selezjnov persoonlijk op het Kremlin uit om hem de hemel in te prijzen. De communisten grepen terug op hun oude middel van partijdiscipline en democratisch centralisme en zij riepen hun kameraad tevergeefs op hieraan te gehoorzamen.

Wat Jeltsin in tien jaar niet is gelukt, heeft Poetin feitelijk in een paar weken tijd voor elkaar gekregen. Het belangrijkste communistische wapen -de ijzeren partijdiscipline- is definitief gebroken. En een partijscheuring lijkt onafwendbaar.