In het Noorderhuis, het dorpshuis van Noordeloos, werd vrijdag een symposium gehouden met als titel ”Enkele reis Pella, emigratie naar Amerika onder leiding van H. P. Scholte”. De bijeenkomst was georganiseerd door het Archief- en Documentatiecentrum van de Gereformeerde Kerken in Nederland (vrijgemaakt) in samenwerking met de gemeente Molenlanden. De leiding van het symposium was in handen van prof. dr. George Harinck, die Pella een aantal jaren geleden bezocht.

Noordeloos

De bijeenkomst vond niet per ongeluk plaats in Noordeloos. Vanuit die plaats in de Alblasserwaard, en uit die omgeving, emigreerden in 1947 heel wat mensen om economische en religieuze redenen naar Amerika. Dat werd duidelijk uit de bijdrage van ds. Jan-Henk Soepenberg, predikant van de protestantse kerk te Assen. Zijn bijdrage werd vanwege verhindering voorgelezen door prof. Harinck.

Ds. Soepenberg stelde dat H. P. Scholte, die een van de eerste afgescheiden predikanten was, de Afscheiding in de Alblasserwaard sterk heeft bevorderd. Op 13 augustus 1835 trok een dienst in de open lucht onder zijn leiding bij Langerak tweeduizend bezoekers. De meeste kwamen uit Langerak, Noordeloos en Gorinchem. In de jaren erna preekte hij onder andere in Oud-Alblas en Hoogblokland voor een groot publiek. De mensen stroomden van heinde en verre toe.

Volgens ds. Soepenberg kreeg Scholte vooral in het oostelijke deel van de Alblasserwaard veel volgelingen. „In het westelijk deel van de Waard was een meer bevindelijke spiritualiteit, waarmee ds. Scholte minder affiniteit had. Hij laakte de sfeer van neerslachtigheid en geloofstwijfel in die kringen.”

Een beslissend moment voor ds. Scholte was toen hij in 1840 door de landelijke synode van de afgescheidenen geschorst werd. Daardoor kwam hij geïsoleerd te staan en verloor hij steeds meer aanhang. Noordeloos bleef hem trouw. In 1845 pakte Scholte het idee om naar Amerika te emigreren op. De slotconclusie van ds. Soepenberg was: „Scholte is van grote betekenis geweest voor de afgescheiden gemeenten in de Alblasserwaard.”

Emerituspredikant ds. J. W. Veltkamp sprak over de financiering van de emigratie. Hij gaf aan dat Scholte vanuit zijn woning in Utrecht in 1946 een vereniging oprichtte die de organisatorische kant van de emigratie moest regelen. Uiteindelijk kwam er 120.000 gulden bijeen voor de overtocht en voor de kosten van het te kopen land. Er waren in totaal 806 landverhuizers op vier zeilschepen die in 1847 de tocht naar Pella in de staat Iowa waagden.

Toen bij aankomst bleek dat een deel van de grond in Pella niet beschikbaar was, ging Scholte erheen en regelde hij de zaak binnen een week. Hij kocht claims af en verwierf een gebied ter grootte van Terschelling voor de landverhuizers. In 1849 volgde een tweede groep.

Verwaarloosd

Scholte is volgens prof. Harinck in Nederland te veel verwaarloosd. Hij vindt het belangrijk dat deze „boeiende figuur uit de Afscheiding” aandacht krijgt. De hoogleraar geschiedenis van het neocalvinisme aan de Theologische Universiteit Kampen/Utrecht stelde dat Scholte vaak gezien wordt als „een vreemde man die van het gereformeerde spoor is afgeweken” of als een „mislukkeling.” Hij zei dat het tijd is voor een boek over Scholte dat een eerlijk beeld neerzet, waarbij niet de vergelijking met anderen het belangrijkste is, maar waar „begonnen wordt bij de man zelf.”

Een roman over Scholte werd vorige week gepubliceerd: ”De exodus van Hendrik Peter Scholte naar Pella”. Schrijver Michiel van Diggelen was aanwezig en las fragmenten uit de roman voor.

Pella is nu een stadje met dertig kerken dat hecht aan het Nederlandse erfgoed, zo bleek uit een recente documentaire. Op het dorpsplein staat een twintig meter hoge toren, de Tulip Tower, met de Nederlandse vlag en Nederlandse leeuwen.Tijdens de feestdag Tulip Time klinkt het Nederlandse volkslied en lopen mensen op klompen.