Waarom wordt de rente de laatste maanden flink opgeschroefd?

Kort en bondig: om de inflatie te beteugelen. De voornaamste taak van de Europese Centrale Bank is het voorkomen dat de waarde van ons geld voortdurend daalt, dat we steeds minder kunnen kopen voor een euro. Als doelstelling hanteert de ECB een jaarlijks gemiddelde prijsstijging van zo’n 2 procent en daar zitten we nu ver boven. Het geschikte instrument om hier iets aan te doen is het verhogen van de rente.

Hoe werkt dat?

Die maatregel maakt lenen duurder en sparen aantrekkelijker. Daardoor zullen consumenten minder uitgeven en worden bedrijven terughoudender met investeringen. Een en ander betekent een beperking van de bestedingen en dus een geringere afzet van producten. Dat tempert vervolgens de druk om prijzen te verhogen; gewoon een kwestie van vraag en aanbod. De bedoeling is dat op deze manier de snelheid van de inflatie naar beneden gaat.

Daarbij past wel de kanttekening dat de inflatie van dit moment niet in de eerste plaats voortvloeit uit een uitbundige vraag, maar uit een ongekende stijging van de gastarieven. En dat betreft een ontwikkeling waar de centrale banken geen invloed op hebben, want die hangt samen met de oorlog in Oekraïne en het handelen van Poetin.

Maar renteverhogingen zetten dus een rem op de economie?

Klopt. De economische groei zal lager uitvallen. Niet uitgesloten is dat we daardoor zelfs terechtkomen in een situatie van krimp. Als het bruto binnenlands product (bbp), de optelsom van wat we met z’n allen produceren, twee kwartalen achtereen in omvang afneemt, spreken we officieel van een recessie. Beschouw het risico daarop maar als een bijwerking van een renteverhoging.

Er wordt in dit verband nogal eens verwezen naar de jaren zeventig van de vorige eeuw. Ook toen was er een torenhoge inflatie. Uiteindelijke koos de Federal Reserve (Fed), de Amerikaanse centrale bank, voor een aanpak waarbij de rente opliep tot rond 20 procent. Dat leidde, aan het begin van de jaren tachtig, tot een diepe recessie.

Ligt een recessie ook nu op de loer?

Jazeker. Prognoses van diverse instellingen houden er rekening mee voor later dit jaar en 2023. We leven in onzekere tijden. Consumenten en producenten worden voorzichtiger met geld uitgeven. Het huidige beleid van de monetaire bestuurders versterkt de neergang en pakt dus niet in alle opzichten positief uit voor de economie. Dat plaatst hen voor een moeilijke afweging: de inflatie bestrijden of de groei op stoom houden en een recessie vermijden.

Waar kiezen de centrale banken voor?

Vooralsnog geven zij nadrukkelijk voorrang aan het terugdringen van de inflatie. Dat is tenslotte ook hun opdracht. De Fed besliste vorige week opnieuw tot een rentemaatregel van 0,75 procentpunt en voorzitter Jerome Powell herhaalde dat het hier niet bij blijft. De ECB kondigde begin deze maand eveneens een verhoging af van 0,75 procent. Sinds de invoering van de euro, in 2002, was een zo forse ingreep niet voorgekomen. Ook in de eurozone zullen verdere stappen volgen, zo luidt de verwachting.