In het zuiden en oosten van Oekraïne kunnen de inwoners van provincies die gedeeltelijk onder Russische controle zijn gekomen zich tot dinsdag in referenda uitspreken of ze wel of niet tot de Russische federatie willen behoren. De Russische regering gaat hierbij naar eigen zeggen uit „van het zelfbeschikkingsrecht van de volkeren” en rekent op een ’ja’ van de kiezers die worden bereikt. Westerse waarnemers spreken van schijnreferenda waarvan de uitslag al vaststaat.

De strijd om de eerder economisch en cultureel op Rusland gerichte zuidoostelijke gebieden brandde in 2014 los toen een pro-Russische gekozen president in Kiev werd afgezet door de pro-westerse oppositie met steun van onder meer Washington en Brussel. In het zuidoosten van Oekraïne brak een opstand uit en Moskou reageerde boos met de inname van het Oekraïense schiereiland de Krim. Dat werd snel en ook na een referendum geannexeerd. Maar op de Krim was een grote meerderheid etnisch Russisch, Russischsprekend en voorstander van terugkeer bij Rusland.

De referenda die Rusland nu in Oekraïne heeft georganiseerd, zijn in veel minder evident pro-Russische landsdelen, waar bovendien Oekraïners zijn gevlucht of waar door de strijd een stembusgang onmogelijk is. De chaotische referenda zijn ook uitsluitend in delen van provincies die militair bezet zijn. In de rest van de vier provincies Donetsk, Loehansk, Zaporizja en Cherson wordt niemand de vraag gesteld of ze graag bij Rusland willen horen.

De referenda en de voorgenomen annexatie zijn volgens het Kremlin een gevolg van het feit dat de regering van president Volodimir Zelenski van Oekraïne de vredesgesprekken tussen beide oorlogvoerende landen heeft afgekapt. Er is volgens Peskov nu ook geen basis voor hervatting van die contacten. Volgens president Vladimir Poetin heeft Kiev besloten de strijd uitsluitend op het slagveld te beslechten.