Het pakket van in totaal 17 miljard euro voor huishoudens, is voor een flink deel structureel: 5 miljard euro wordt besteed aan maatregelen die huishoudens ook op de langere termijn financieel een steuntje in de rug geven. Een deel daarvan stond overigens al in het coalitieakkoord. De duurste ingrepen zijn de structurele verhoging van het wettelijk minimumloon en de verlaging van het lage inkomstenbelastingtarief. Daarnaast verhoogt het kabinet de huurtoeslag met 203 euro, en gaat de belastingkorting voor werkenden omhoog.

De maatregelen, zonder het najaarspakket, zouden de achteruitgang van dit jaar (een koopkrachtdaling van gemiddeld 6,8 procent) slechts ten dele goedmaken: een gemiddelde koopkrachtplus van 3,9 procent. Hoe het plaatje eruitziet nu voor een deel van het energieverbruik maximumtarieven gaan gelden, is nog onduidelijk.

De koopkrachtplaatjes die het kabinet traditiegetrouw op Prinsjesdag publiceert hebben doorgaans overigens toch al weinig voorspellende waarde voor individuele huishoudens. Ze houden immers geen rekening met wijzigingen in het persoonlijke leven, zoals verandering of verlies van werk, trouwen dan wel scheiden of de geboorte van een kind. Maar dit jaar is de onzekerheid dus nog groter dan anders.

Meer of minder overhouden in de portemonnee is momenteel meer dan ooit afhankelijk van de woonsituatie en het soort energiecontract. Wie in een tochtig huis woont en een variabel contract heeft, ziet de energierekening hard stijgen. Maar met een goed geïsoleerde woning of een langlopend energiecontract met vaste prijzen, is dat niet of veel minder aan de orde.

De tijdelijke maximering van de prijzen van stroom en gas waartoe het kabinet daags voor Prinsjesdag besloot, neemt wel een fors deel van die extra onzekerheid weg. Naar verwachting al dit najaar gaan bij een normaal verbruik weer de tarieven gelden van net voor de oorlog in Oekraïne. Daardoor vallen de grote verschillen die de afgelopen maanden zijn ontstaan grotendeels weg.

Het is evenmin duidelijk hoeveel het prijsplafond en de andere maatregelen die dit najaar ingaan, precies gaan kosten. Eerst wilde het kabinet de energiebelasting verlagen, maar die maatregel vervalt door het prijsplafond. Het geld dat voor de belastingverlaging was uitgetrokken (dik 5,4 miljard euro) wordt ingezet voor het pakket voor het najaar.