Precies dit gebeurt in de roman ”Rusteloze grond” van Claire Fuller. Moeder Dot valt op een morgen neer in de keuken – om niet meer op te staan. Het is een bijzonder indringend beschreven scène, maar die vormt ook het begin van een stuurloos leven voor Dots 51-jarige kinderen, de tweeling Jeanie en Julius.

Hun vader is tijdens de werkzaamheden op het land verongelukt toen ze twaalf jaar oud waren. Moeder Dot heeft hen sindsdien angstvallig dicht bij haar gehouden. Jeanie werd van school gehaald om spanning vanwege haar hartkwaal te vermijden. Hierdoor kreeg ze niet de kans om te leren lezen en schrijven en was de mogelijkheid om zich zelfstandig in het leven te handhaven zeer beperkt. Samen met haar moeder verdiende ze een schamel inkomen door in de grote tuin bij het huis te werken en de oogst in omringende winkels te koop aan te bieden.

Julius nam allerlei klussen aan, maar zijn verdiensten waren ook niet groot en werden ook nog eens regelmatig omgezet in drank en rookwaren. In hun zwaar verwaarloosde huis op het Britse platteland leefden ze het leven dat moeder Dot voor hen uitstippelde. Moeder had hun gezegd dat het huis vrij van huur was omdat de eigenaar ervan de dood van hun vader zou hebben veroorzaakt.

Na de dood van hun moeder wordt duidelijk dat er allerlei geheimen bestaan die in het leven van Jeanie en Julius een rol gaan spelen. Zonder de aanwezigheid van hun moeder is de realiteit rauw: de elektriciteit wordt afgesloten, de rekening van de opgelopen huurschuld wordt alsnog gepresenteerd, openstaande schulden bij dorpsbewoners komen aan het licht, de kosten van de begrafenis zijn niet te overzien en tot overmaat van ramp ontbreken de financiële middelen om alles te betalen.

Wat Jeanie en Julius aan inkomsten weten te vergaren weegt in de verste verte niet op tegen de zware wolk van schulden. Ze komen in een negatieve spiraal terecht totdat uithuisplaatsing volgt en ze in een wankele, beschimmelde caravan terechtkomen.

Afzondering

Jeanie en Julius missen de nodige kennis en weerbaarheid om zich in deze ellendige situatie te handhaven en lijken eronder te bezwijken. Door hun leven in afzondering op het platteland hebben ze weinig scholing en ook weinig omgangsvormen meegekregen. Dat laatste blijkt ook wel uit de kortstondige, maar ongepolijste seksuele omgang van Julius met een dorpsgenote.

Bovendien ontstaat er verwijdering tussen Jea­nie en Julius; die voelt voor hen nog pijnlijker dan de materiële problemen.

Dan komen andere feiten boven water en rijst bij hen steeds meer de vraag of ze de waarheid over hun verleden wel kennen. Wie is hun moeder eigenlijk voor hen geweest? En is dat wat zij gehoord hebben over het sterven van hun vader wel de waarheid? En hoe erg zijn de gezondheidsproblemen van Jeanie eigenlijk waardoor ze niet kon deelnemen aan het leven in de maatschappij? Wie heeft hun geschiedenis geschreven en hoe waar is die? En valt er nog iets te herschrijven?

De schrijver Claire Fuller (1967) is Britse van geboorte. Vanaf de publicatie van haar eerste roman staat ze in de schijnwerpers. Haar vierde roman, ”Rusteloze grond”, is genomineerd voor de Women’s Prize for Fiction 2021 en ze won er de Costa Award 2021 mee.

Fuller verstaat de kunst om boeiend te schrijven en de waarheid schilletje voor schilletje te onthullen. De spanning blijft in het hele boek voelbaar aanwezig. Tot aan het eind blijft ze realistisch, een verhaal met zo veel rafelranden kan niet naadloos worden afgewerkt. Fuller is daar goed in en dat maakt ”Rusteloze grond” tot een sterk boek.

Rauwe wereld

De schrijfster neemt de lezer mee in de rauwe wereld van de tweeling Jeanie en Julius. Ze schept een realistisch beeld dat de lezer aangrijpt.

Hun levensgeschiedenis is sterk bepaald door de kansen en mogelijkheden die de twee geboden werden. Ondanks alles is er bij de tweeling een bepaalde rechtschapenheid en eerlijkheid die aantrekkelijk zijn. Fuller schetst het leven van Jeanie en Julius knap. Haar woordgebruik is sterk en goed gekozen. Ik houd ervan.

Er zal in de wereld altijd onevenwichtigheid in die verdeling blijven bestaan, maar uit ”Rusteloze grond” wordt wel duidelijk hoe sterk bepalend een kansarme omgeving is en hoe moeilijk het is om een geschiedenis van achterstand te herschrijven. Krassen die gezet zijn blijven pijn doen.

Boekgegevens

Rusteloze grond, Claire Fuller; uitg. Mozaïek; 334 blz.; € 22,99