De NOS kopte: ”Discussie over 24-uurs luier geopend” en ”Babyboomers worden kwetsbaar” (7-9). De zorg moet soberder worden en de burger moet zich bewust worden van dit toekomstbeeld. De vraag naar zorg moet worden afgeremd om de hoge werkdruk voor het personeel af te bouwen.

Hier bestaat nog geen helder plan voor. Wel is duidelijk dat in de zorg volop zal worden ingezet op digitalisering. Die moet verlichting van de werkdruk brengen. Hiernaast wordt tevens bekeken of er fysieke contacten tussen de zorgverlener en de patiënt kunnen worden geschrapt. Zijn we ons bewust van de pijnlijke keuzes die dit met zich meebrengt?

De vacatures in de zorg (in de breedste zin van het woord) schreeuwen om aandacht. De druk op de zorg blijft toenemen. Personeelskrapte, een toename van het aantal chronische ziekten en de vergrijzing zijn hiervan de oorzaken. De kwaliteit van de zorg loopt daarom ook terug. Om dat op te vangen, wordt er gebruik gemaakt van onder andere ”eHealth”. Hierbij valt te denken aan apps, robotisering, 3D-printen en virtual reality.

Risico’s

Deze hulpmiddelen dragen bij aan de verbetering van de volksgezondheid en de kwaliteit van de zorg. Door eHealth krijgt de patiënt bijvoorbeeld meer inzicht in zijn of haar gezondheid en meer autonomie in het behandelproces. Daarnaast draagt eHealth bij aan kostenbesparing. We moeten echter beseffen dat hieraan terdege risico’s verbonden zijn. Gebruik van eHealth kan namelijk gezondheidsverschillen vergroten en leiden tot minder intermenselijk contact. Zelfs bestaat de mogelijkheid dat eHealth te eenzijdig is afgestemd, waardoor kwetsbare groepen sneller buiten de boot dreigen te vallen .

Een toenemende druk op de zorg, een tekort aan zorgverleners en een verwachte versobering van de zorg voor ouderen… Het is allemaal zorgelijk. De versobering en de personeelstekorten botsen met het beroepsprofiel van de verpleegkundige. Volgens de omschrijving van ”Verpleegkundigen en Verzorgenden Nederland” uit 2016 moet die namelijk kunnen omgaan met uiteenlopende doelgroepen, op basis van vertrouwen en gericht op resultaat. Alleen bij een vertrouwelijke relatie kunnen problemen vroegtijdig worden gesignaleerd. Dit scheelt in de kosten en is ook goed voor de zorgvrager zelf. Een verpleegkundige moet ook psychosociale begeleiding kunnen bieden in zorgsituaties met beperkte complexiteit. Dus zorg vanuit het hart met aandacht voor de persoon.

Het vraagt veel inspanning en veerkracht van zorgverleners om aan dit beroepsprofiel te kunnen blijven voldoen, nu de kabinetsplannen zo’n heel andere insteek hebben. Die spreken immers over „goede zorg voor twee personen in plaats van uitmuntende zorg voor één persoon” (NOS 7-9).

Vanuit christelijk oogpunt blijft uitmuntende, persoonlijke en ongedeelde zorg broodnodig. Het komt regelmatig voor dat ouderen in de laatste levensfase nog zoeken naar antwoorden op zingevingsvragen, bijvoorbeeld rond het sterven. Zulke vragen klinken vaak tijdens de zorgmomenten in een vertrouwelijke setting. Juist binnen een context van vertrouwen en openheid komt de zorg het beste tot zijn recht. Vertrouwen opbouwen kost wel tijd, moeite en energie van zowel de zorgverlener als de zorgvrager. Die investering is echter de moeite waard. Dan gelden geen lagere kwaliteitseisen, maar streeft men naar de beste zorg, waarin eHealth een hulpmiddel kan zijn. Het zijn immers kostbare levens en die verdienen onze aandacht, liefde, warmte en zorg.

Beroepsmotivatie

De wijsheid en de levenservaring van ouderen zijn erg nuttig voor de toekomstige generatie (Leviticus 19:32). Patiënten kunnen in moeizame situaties Gods aanwezigheid sterk ervaren. Dan wordt er voor de zorgverlener die kan ”meelijden” met de kwetsbare iets zichtbaar van de toekomst die God belooft: „En God zal alle tranen van hun ogen afwissen; en de dood zal niet meer zijn; noch rouw, noch gekrijt, noch moeite zal meer zijn; want de eerste dingen zijn weggegaan” (Openbaring 21:4).

Wat biedt dat een beroepsmotivatie. Door de vertrouwelijke begeleiding bij het verzachten van het lijden onderstrepen we niet alleen de waardigheid van het leven, maar tonen we ook barmhartigheid. Door ouderen lief te hebben vanuit het voorbeeld van Christus kunnen we Zijn beelddragers zijn (Kolossenzen 3:10).

Verantwoordelijkheid voor en bewogenheid met ouderen zijn belangrijke uitdagingen voor de toekomst. Gods geboden en Jezus’ levenshouding geven ons inzicht in Gods wil voor de dagelijkse praktijk. Ze roepen op tot bezinning. Als er minder aandacht is voor de patiënt zijn er minder aanknopingspunten voor een zingevend gesprek. Minder fysiek contact betekent minder mogelijkheden om uit de Bijbel te lezen of te bidden.

Welke bijdrage kunnen we als christenen leveren in verband met deze toekomstige problematiek? Vrijwilligers kunnen een luisterend oor te bieden. Desondanks zijn er ook meer zorgverleners nodig om de continuïteit van de zorg te waarborgen. Zorgverleners bij wie barmhartigheid prevaleert, met Jezus als het grote Voorbeeld. Laten we eens overwegen of we, in een tijd van versobering en grote tekorten op de werkvloer, een persoonlijke bijdrage kunnen leveren.

De auteur is coördinator op een verpleegafdeling en masterstudent gezondheidswetenschappen.