Mohan Samaranayake twijfelt even bij de vraag hoe de hulpverlening op gang is gekomen. Het gaat „min of meer bevredigend”, zei de Srilankaanse VN-woordvoerder vanochtend. Maar hij benadrukt dat het zijn „persoonlijke inschatting” is. „Ik denk dat nog niet alles goed gaat. De gebieden in het diepe zuiden hebben we nog niet kunnen bereiken. Dat zegt iets over de schaal van de ramp. Ook de telefoonverbindingen in de getroffen gebieden werken niet.”

De VN denken de noodhulp voorlopig te redden met het beschikbare VN-personeel op het eiland. „We beschikken hier ook over eigen voertuigen. Dinsdag is er wel een internationaal VN-team van tien man gearriveerd om de stand van zaken vast te stellen.”

De VN-vluchtelingenorganisatie UNHCR is al twintig jaar betrokken bij de zorg voor 400.000 interne vluchtelingen op Sri Lanka, vertelt woordvoerder Ron Redmond vanuit Genève. „Zodoende hebben we daar grote voedsel- en andere voorraden. Maandag hebben we besloten die aan te spreken voor de slachtoffers van de vloedgolf.”

De UNHCR is daarom begonnen met het verspreiden van meer dan 20.000 plastic zeilen, die als tentdak kunnen dienen, en evenveel pakketten met keukenmaterialen. Ook deelt de organisatie slaapmatten, handdoeken en muskietennetten uit.

De voorraden in Sri Lanka zijn echter niet genoeg om in de nood te voorzien. Daarom spreekt de VN-organisatie ook andere pakhuizen aan, aldus Redmond. „We maken gebruik van onze voorraden in het Midden-Oosten en uit ons hoofdpakhuis in Kopenhagen.”

Het is niet vanzelfsprekend dat de vluchtelingenorganisatie dit werk op zich neemt, zo blijkt uit alle verklaringen die de afgelopen dagen zijn gegeven. De eigenlijke taak van de UNHCR is de zorg voor mensen die vanwege oorlogen en gewapende conflicten op de vlucht zijn. Strikt genomen vallen slachtoffers van natuurrampen daar niet onder.

Ook UNHCR-topman Lubbers voelde dat aan. „Maar dit is een noodsituatie en de bevolking heeft juist nu hulp nodig.”

Redmond: „In noodgevallen zoals deze doen mandaten en taakomschrijvingen er niet zo toe. Ook bij de aardbeving in Bam in Iran hebben wij slachtoffers opgevangen.”

De autoriteiten van de getroffen landen in Azië hebben de Verenigde Naties gevraagd de noodhulp te coördineren. De volkerenorganisatie spreekt van de grootste hulpoperatie aller tijden. De VN moeten niet alleen zorgen dat hun eigen afdelingen (zoals de vluchtelingenorganisatie UNHCR, de rampenafdeling Undac en de tak voor humanitaire operaties Ocha) niet langs elkaar heen gaan werken.

Van de organisatie wordt ook verlangd dat ze het werk van alle particuliere organisaties coördineert. In Sri Lanka heeft vooralsnog alleen afstemming plaats met regeringsorganisaties, aldus de woordvoerder vanochtend.

De omvang van deze operatie is ook uniek voor een wereldwijde organisatie als de VN, zegt Redmond. „Jan Egeland, het hoofd van Undac, moet dit allemaal coördineren. Het belangrijkste is dat het op het grondvlak goed gebeurt. Als daar iedereen met elkaar samenwerkt en overlegt en voorkomt dat er overlappingen ontstaan, gaat het goed. Maar omdat een ramp op de schaal als deze zich nog niet eerder heeft voorgedaan, is dit voor ons ook nieuw.”

De UNHCR is ook bezig ongeveer 10.000 vluchtelingen te helpen die vanuit Atjeh naar Maleisië waren gegaan. „Atjeh is zowel door de aardbeving als de tsunami getroffen. We willen helpen hen terug te brengen, maar ook bij het vinden van informatie. Er zijn bepaalde methodes voor om effectief naspeuring naar familie te doen. Ook bij andere rampen wordt dat gebruikt.”

De VN-vluchtelingenorganisatie kon zo snel actief worden op Sri Lanka omdat ze steun kreeg van de Stichting Vluchteling. Deze Nederlandse fondsenwerver zegde toe dat het de kosten van bestaande voorraden voor zijn rekening wilde nemen. Redmond: „Dat was een bedrag van 280.000 dollar.”

De samenwerking kwam zondagavond tot stand na een telefoontje van directeur Tineke Ceelen naar de VN. „Ik wist dat zij voorraden op Sri Lanka hadden. Men was toen al van plan iets te ondernemen. Het zou toch raar zijn de pakhuizen gesloten te laten terwijl daar zich zo’n ramp voltrekt. Maandag heeft ons bestuur de donatie bevestigd. De eerste foto’s heb ik al binnen”, aldus een opgetogen mevrouw Ceelen.

De Stichting Vluchteling zou ook graag opvangprojecten ondersteunen op het getroffen eiland Sumatra in Indonesië. „Maar de meeste hulpverleners op Atjeh zijn spoorloos.”

VN-woordvoerder Mohan Samaranayake beschrijft de sfeer in Sri Lanka als de verbijstering na een enorme dreun „Iedereen is geschokt. Wel zien we bij alle activiteiten grote participatie van gewone mensen. De meeste media zijn ook begonnen met hun eigen hulpacties en de televisie heeft haar amusementsprogramma’s geschrapt. De feestelijke seizoensactiviteiten zijn ook afgelast. Het hele land is in rouw gedompeld.”