Wat houden de maatregelen van de ECB precies in?

Alle tarieven gaan met 0,75 procentpunt omhoog. Een aanpassing van die omvang hadden we sinds 1999, toen we onze boodschappen nog betaalden met de gulden, niet meegemaakt. De zogeheten herfinancieringsrente wijzigt van 0,5 in 1,25 procent. Dan hebben we het over de vergoeding die commerciële banken zoals ING, Rabo en ABN Amro verschuldigd zijn over geld dat zij lenen in Frankfurt. Als omgekeerd deze financiële bedrijven bij de ECB kasmiddelen stallen, ontvangen zij de depositorente. Lange tijd is die negatief geweest en moesten de banken geld toeleggen op hun tegoeden. Nu klimt die naar 0,75 procent.

De jongste ingrepen betekenen een tweede ronde van verhogingen na een jarenlang volgehouden extreem ruim geldbeleid met een historisch lage rente. In juli kwam er 0,5 procentpunt bij. Met ditmaal een ongebruikelijke sprong van 0,75 beogen de monetaire bestuurders te benadrukken dat zij de ontspoorde geldontwaarding, die de burger hard raakt in de portemonnee, daadkrachtig willen bestrijden.

Mogen we van het optreden van de centrale bank snel een effect verwachten?

Nee, een renteverhoging is geen wondermiddel. De bedoeling ervan is dat lenen duurder wordt. De zwaardere financieringslasten zetten een rem op investeringen en consumentenuitgaven, op de vraag naar producten. De economie koelt daardoor af en dat zal de opwaartse druk op de prijzen verminderen. Die ontwikkeling heeft echter tijd nodig en dan hebben we het niet over weken, maar over maanden, misschien zelfs wel één tot twee jaar.

Verder moeten we bedenken dat de gasprijs fungeert als voornaamste boosdoener. Aan die factor kunnen centrale banken weinig veranderen, zij hebben geen invloed op de energie-oorlog tussen Poetin en het Westen.

De beleidsmakers hopen met een ferme aanpak wel te voorkomen dat partijen anticiperen op een steeds hogere inflatie en die ongewenste verwachting tot uitdrukking brengen in lonen en prijzen, waardoor de stijging daarvan nog meer zou versnellen.

Wat betekenen de rentewijzigingen voor burgers en bedrijven?

We verkeren al enige tijd in een fase van een oplopende rente. Bedrijven zijn duurder uit als zij krediet opnemen of als zij via obligaties lenen op de kapitaalmarkt. Dit laatste geldt eveneens voor overheden. Mensen die een huis kopen, betalen een hoger tarief voor hun hypotheek. Deze opwaartse beweging over een breed front zal voortduren. De beleidsrente van de ECB vormt tenslotte een belangrijke maatstaf voor de percentages die de commerciële banken hanteren in de richting van hun klanten.

Voor spaarders is het schrikbeeld dat ze rente moeten betalen over hun saldo, verdwenen. De banken hebben de negatieve tarieven inmiddels afgeschaft of doen dat binnenkort. Wie zijn geld voor langere tijd vastzet, ontvangt veelal weer een vergoeding. NIBC bijvoorbeeld keert 1,3 procent uit op een deposito van vijf jaar. Voor rente op een gewone spaarrekening zijn consumenten het voordeligst uit bij enkele kleine, buitenlandse banken die hier actief zijn. Bigbank uit Estland en Renault Bank uit Frankrijk lopen voorop met 0,65 procent. En ook bij die banken is, dankzij het depositogarantiestelsel, het geld te allen tijde veilig.

Hoe luiden de economische prognoses van de ECB?

De bank presenteerde donderdag nieuwe cijfers. Die gaan voor 2022 uit van een groei voor het geheel van de eurozone (de negentien landen met de gemeenschappelijke munt) van 3,1 procent en een inflatie van 8,1 procent, gevolgd door respectievelijk 0,9 en 5,5 in 2023. Ook in 2024 ligt in deze prognose de inflatie met 2,3 procent nog altijd boven het doel van 2 procent.

De ECB voorziet verder dat de economie later dit jaar en in het eerste kwartaal van 2023 zal stagneren. De hogere rente draagt daar uiteraard toe bij. Die tempert de bedrijvigheid. Twee kwartalen achtereen krimp betekent dat we volgens de gangbare definitie mogen spreken van een recessie. President Christine Lagarde wees in een toelichting op het risico van een verslechtering. In een alternatief, somberder scenario valt zelfs de groei over geheel 2023 negatief uit.

Welke verdere stappen op rentegebied liggen in het verschiet?

Lagarde zei op vragen daarover dat op basis van actuele gegevens uiteraard per vergadering de situatie wordt bekeken. Maar tegelijk gaf ze aan dat op grond van de huidige beoordeling de raad van bestuur verwacht dat tijdens volgende vergaderingen –die om de zes weken plaatsvinden– de tarieven verder zullen worden opgetrokken. „De inflatie is veel te hoog en kan op korte termijn nog stijgen. Bovendien zien we dat ze zich uitspreidt over alle sectoren”, aldus Lagarde. En: „Mijn missie is de inflatie terug te brengen naar 2 procent. We zijn vastberaden dat te doen, we zullen alle stappen zetten die daartoe nodig zijn.”