Vragen als deze wierp de Deense diplomaat Merete Bilde donderdag op bij de opening van het academisch jaar van de faculteit godgeleerdheid en godsdienstwetenschap van de Rijksuniversiteit Groningen (RUG). De titel van haar toespraak luidde ”Religie en wereldvisies in de internationale diplomatie: geleerde lessen uit recente wereldpolitiek en veiligheidskwesties”.

Bilde was onder meer werkzaam voor het Deense ministerie van Buitenlandse Zaken en de European External Action Service (EEAS) van de Europese Unie. De laatste jaren is zij werkzaam voor de NAVO, waarbij zij het als haar missie ziet de leidinggevenden in de NAVO te overtuigen hoe belangrijk de rol van religie is in internationale conflicten.

In haar toespraak merkte Bilde op dat er bij politieke en militaire leiders van het bondgenootschap een „haast instinctieve weerstand” bestaat als zij de rol van religie in internationale spanningen en conflicten ter sprake wil brengen. Sinds de terroristische aanvallen van 11 september 2001 op de Twin Towers in New York ontstond er volgens haar een houding van: de slechte vorm van de islam is een voedingsbron voor terrorisme, een goede vorm van de islam bestaat er niet. „Maar zo simpel is het niet”, aldus Bilde. „Islamitische radicalisering is niet vanuit zo’n eenvoudige formule te verklaren. Bij religieuze radicalisering spelen veel meer factoren.” De diplomaat wees op geweldsuitbarstingen in Afrika, waar niet enkel religieuze factoren spelen, maar ook falende overheden een oorzaak zijn.

In haar functie bij de NAVO maakte Bilde van dichtbij recente internationale gebeurtenissen mee, zoals de terugtrekking van de NAVO-missie uit Afghanistan en de Russische invasie in Oekraïne. De weinig geslaagde NAVO-missie in Afghanistan noemde zij „het einde van de goede intenties.” Volgens Bilde maken Westerse landen te veel de fout andere landen naar eigen Westers model te willen inrichten. „Het is onjuist om van Afghanistan zoiets als een Duitse Bondsrepubliek te willen maken.”

Oekraïne

Bilde waarschuwde voor een eenzijdig focussen op één oorlog in Oekraïne. „Begrijp me goed, ik vind ook dat de wereld fundamenteel veranderde toen Rusland de oorlog met Oekraïne begon. Maar het gevaar bestaat dat wij daarbij andere oorlogen, zoals in Jemen en in Syrië, vergeten. Westerse politieke leiders maken inschattingsfouten omdat zij andere landen te veel bekijken vanuit een eigen, geseculariseerde en rationele bril. Graag wijs ik dan op de rol van religie, hetzij in een kwalijke rol, hetzij positief, bij gewapende conflicten. Westerse leiders denken nog te veel dat religie in het hoofd zit. Zij beseffen niet dat religie diep in het hart zit.” Bilde sloot haar betoog af met een oproep aan de studenten om niet enkel criticasters te zijn, maar oplossingsgerichte bijdragen te leveren.

Tijdens de discussieronde kreeg de Deense diplomaat de vraag welke politieke rol de Oosters-orthodoxe kerken spelen in Oost-Europa. Zij antwoordde dat wij de orthodoxe kerken „niet over één kam moeten scheren en zeker niet moeten bekijken zoals Poetin dat graag zou willen.” Alle Oosters-orthodoxe kerken zijn niet gelijk, dat blijkt wel uit hoe de Oekraïens-Orthodoxe Kerk anders is dan de Russisch-Orthodoxe Kerk, die aan de leiband van het Kremlin loopt.

Bacheloropleiding

Prof. dr. Maarten Wisse, decaan van de Protestantse Theologische Universiteit (PThU), gaf uitleg over het besluit van de PKN-synode om de PThU op één locatie in Utrecht te vestigen. „Dit nieuws stond in alle kranten. Maar dat er een mogelijkheid blijft de bacheloropleiding voor de PThU bij de Groningse faculteit godgeleerdheid en godsdienstwetenschap te doen, kreeg geen aandacht. Daarom wil ik hier met sterke nadruk onderstrepen dat de bacheloropleiding bij de RUG blíjft!” De decaan gaf verder aan dat de NWO het benodigde fonds heeft toegezegd voor een PThU-onderzoeksproject over het Nederlandse slavernijverleden en de rol van de kerken.