Toen ik zes decennia geleden werd geboren, was West-Duitsland een christelijk land. Zo christelijk dat de mensen er niet eens over nadachten of spraken. ”Christendom” werd als vanzelfsprekend beschouwd. Vrijwel iedereen behoorde of tot de Rooms-Katholieke Kerk, of tot de protestantse ”Landeskirche” (staatskerk) van de deelstaat waarin men woonde, of tot een vrije kerk, hoewel dat er in die tijd maar weinig waren. De Duitse grondwet van 1949 begint met de woorden: „In verantwoordelijkheid tegenover God en de mensen…” Het was voor allen duidelijk welke God daarmee werd bedoeld.

In 2022 zijn de protestantse en rooms-katholieke christenen in Duitsland getalsmatig officieel een minderheid geworden. Meer dan de helft van de Duitsers in het land, waartoe sinds 1990 ook het ontkerstende Oost-Duitsland behoort, is niet-gelovig, moslim of andersgelovig. De eerste groep is de grootste.

Hoewel deze ontwikkeling al lang van tevoren te voorzien was, is ze voor mij toch uiterst verontrustend. Ik maak nu echt deel uit van een minderheid in het land waarvan ik dacht dat het van mij was.

Staatsbezit

Voor alle duidelijkheid, ik ben geen oude blanke man met nationalistische of racistische idealen. Mijn vrouw en ik hebben 25 jaar geleden een kind uit Afrika in ons gezin opgenomen, een kind dat God plotseling op onze stoep legde. Diversiteit is iets wat we in ons gezin al praktiseerden voordat de term bestond.

Toch ervaar ik nu een diepe breuk. En we zullen ons pas langzaam bewust worden wat de volledige implicaties ervan zijn. Wat zal er bijvoorbeeld worden van de christelijke ziekenhuizen? In Duitsland worden veel ziekenhuizen nog door kerken of kerkelijke instellingen geleid, hoewel ze natuurlijk al lang door de staat gefinancierd worden en er zich onder het personeel nauwelijks gelovige christenen bevinden. De voorheen christelijke hospices werden officieel staatsinstellingen. Zal met de christelijke ziekenhuizen hetzelfde gebeuren?

Hetzelfde geldt voor bejaardentehuizen. Ook daarvan worden er nog heel wat door christenen gerund, maar niet meer met vormend christelijk personeel.

In Duitsland werden veel kleuterscholen vroeger door de kerken geleid. In tegenstelling tot ziekenhuizen en bejaardentehuizen vergoedde de staat slechts een deel van de kosten. De staat zag het als een diaconale taak van de kerken om voor kleine kinderen te zorgen.

Inmiddels zijn er veel neutrale aanbieders van kleuteronderwijs. Dat kunnen ouders zijn, maar ook organisaties. De kerken trekken zich over de hele linie terug uit de exploitatie van kleuterscholen, omdat zij zeggen dat zij de finan-
ciële tekorten niet langer kunnen en niet langer willen wegwerken.

In de Duitse scholen hebben de kerken sowieso nauwelijks een rol gespeeld, heel anders dan bijvoorbeeld in Nederland. Duitsland kent haast geen kerkelijke scholen.

Christendom verdwijnt

De ontkerstening zal dus steeds sterker doorzetten. Niet alleen zijn de christenen nu getalsmatig in de minderheid, maar bovendien zullen ook voorheen christelijke instellingen in versneld tempo officieel geseculariseerd worden. En zo zal het christendom nog meer uit het dagelijks leven van de mensen verdwijnen.

Alleen op vrije christelijke scholen, die door betrokken ouders zijn opgericht en nog steeds door hen worden gesteund, is de situatie anders. Het zijn er naar verhouding weinig, maar het worden er steeds meer en ook hun leerlingenaantallen nemen gestaag toe. De Duitse grondwet, die nog steeds gevormd is door het ”christelijke” verleden, geeft deze vrije christelijke scholen grote vrijheid.

Nergens beloofd

Wat betekent het nu voor mij om deel uit te maken van een religieuze minderheid? Ik denk dat het belangrijk is om te beseffen dat ons als christenen door de Bijbel niet beloofd wordt dat we altijd de meerderheid zullen vormen of dat het gemakkelijk is om Jezus te belijden. In het Bijbelboek Handelingen van de apostelen zien we precies het tegenovergestelde: voortdurende vervolging, arrestaties en levensgevaar kenmerkten het dagelijks leven van de apostelen!

Nee, het zal niet meer zo gemakkelijk zijn om christen te zijn. Het zal steeds meer moed vergen om belijdenis te doen. Maar ik geloof dat dit precies is wat Jezus van ons verwacht, ook in Duitsland.

De auteur is betrokken bij het christelijk onderwijs in Duitsland.
Een Engelse versie van dit artikel verscheen eerder op CNE.news.