Veel sectoren kennen een schreeuwend tekort aan arbeidskrachten. Maar als alle parttimers een paar uur per week extra gaan werken, dan smelt het aantal vacatures als sneeuw voor de zon.

Hier wringt echter de schoen. Vele parttimers hebben genoeg andere taken, zoals zorgdragen voor het gezin, mantelzorg of vrijwilligerswerk. Ook brengt een extra aanbod van arbeid door parttimers weer meer werk met zich mee, bijvoorbeeld in de kinderopvang. Toch moet het aantal uren betaald werk omhoog. En in de praktijk kan dat ook.

Regels en regelingen

Een flinke ontmoediging, die simpel met talloze rekenvoorbeelden is te onderbouwen, is dat extra uren werken soms wordt afgestraft door ons socialezekerheidsstelsel en belastingstelsel. Met een extra bruto maandloon van bijvoorbeeld 500 euro komen sommigen net niet meer in aanmerking voor huurtoeslag of zorgtoeslag. Het is heel menselijk om toch maar van dat extra werk af te zien, als men van die 500 euro bijvoorbeeld maar een paar tientjes overhoudt of er netto zelfs op achteruitgaat. Door het woud aan regels en regelingen worden impulsen om extra inspanningen te verrichten veelal krachteloos gemaakt.

De vele regelingen zijn heel sociaal en nobel, maar betekenen voor ons als samenleving nu een groot probleem. Een inkomenscompensatie voor alle burgers vanwege de hoge energieprijzen is wellicht niet nodig, maar ook onbetaalbaar. Die compensatie zou met een extra belastingheffing weer bij diezelfde burgers worden teruggehaald. Een specifieke compensatie enkel voor mensen met lage inkomens klinkt vriendelijk, maar verkleint het aanbod van extra arbeidsuren.

Een mogelijk middel om het aanbod van arbeid te stimuleren, zonder onnodige inkomenssteun te geven aan mensen die het eigenlijk niet nodig hebben, is het invoeren van een soort urencriterium. Twee voorbeelden van zo’n criterium in de praktijk: Bij de
kinderopvangtoeslag wordt nu al rekening gehouden met het aantal uren dat een ouder werkt. Hoe meer uren per week iemand werkt, hoe meer uren in aanmerking komen voor kinderopvangtoeslag. Ook bij de inkomstenbelasting wordt bij de zelfstandigenaftrek een urencriterium gebruikt. Een zelfstandige moet minimaal 1225 uur per jaar ondernemen om in aanmerking te komen voor een extra aftrek van 6310 euro.

Rechtvaardiger heffing

Burgers met een laag inkomen die niet meer extra kunnen werken, verdienen nu een extra ondersteuning van de maatschappij. We kunnen denken aan de mensen met alleen een AOW-uitkering. Maar verdienen burgers die wel extra zouden kunnen werken, maar dit bewust nalaten, dat ook? Waarom zou een ”calculerende” parttimer die meer kan werken toch huurtoeslag, zorgtoeslag en mogelijk ook energiecompensatie krijgen?

Zonder twijfel zijn hier nuanceringen te maken. Maar de parttimer die een paar dagdelen per week er toch voor het gezin wil zijn, kan toch in de avond in de lokale supermarkt extra werken? Juist zo zal het aantal vacatures dalen en zullen de inkomens toenemen, waardoor de overheid minder toeslagen hoeft uit te keren.

Ook in de inkomstenbelasting zou een urencriterium een rechtvaardiger heffing creëren. Want waarom moet de eenverdiener die fulltime werkt en 80.000 euro verdient meer belasting betalen dan tweeverdieners die beiden 40.000 euro verdienen door twintig uren per week te werken? Een urencriterium kan ook hier uitkomst bieden.

Een sociale samenleving is een groot goed. Maar een maatschappij waarin sommigen lui gehouden worden, moeten we niet willen. Zolang vanwege de vele regelingen sommige mensen van een uur extra werken financieel niet beter worden, houden we dit laatste helaas toch in stand.

De auteur is fiscaal econoom.