Regengeur houdt wetenschappers al decennia bezig. In 1964 werd het fenomeen uitgebreid beschreven in het tijdschrift Nature. De auteurs van het artikel analyseerden allerlei soorten bodemmonsters en concludeerden dat de lucht bij alle soorten bodems voorkomt. Ze gaven de geur een specifieke naam: petrichor.

Geosmine

Deze naam komt van de Griekse woorden petra (rots of steen) en ichōr, wat in de Griekse mythologie staat voor het bloed van de goden. Volgens de publicatie ontdekten de wetenschappers een olieachtige vloeistof na regenbuien, die een vergelijkbare geur als de regen verspreidde. Het was die olie –die onder meer van planten afkwam– die ze petrichor noemden.

Later ontdekten andere onderzoekers dat het prikkelende petrichor bestaat uit een melange van geuren. Toch blijkt er één stofje te zijn dat de overhand heeft: geosmine, in chemische termen C12H22O.

Geosmine –letterlijk vertaald: aardegeur– komt vrij als bepaalde bodembacteriën actief zijn. Deze streptomyces zitten in tijden van droogte in een soort zomerslaap. Als het gaat regenen, krijg je „een explosie van microbiële activiteit”, aldus Jaap Bloem, milieuwetenschapper van Wageningen Universiteit in 2018 in dagblad Trouw. De bacteriën verwerken organisch materiaal. Bij die maaltijd laten ze gassen los. Waaronder geosmine. Vandaar dat sommigen spreken van „bacteriescheetjes.”

Na een verfrissende regenbui maken bacteriën niet alleen méér geosmine aan, maar al bestaand geosmine komt ook nog eens vrij. Het stofje belandt namelijk in miniscule waterdruppeltjes –aerosolen geheten– die na de neerslag in de lucht gaan rond zweven. Dat ruik je.

Extreem goede neus

Hoewel de meeste mensen de geur waarderen, vinden ze de aardachtige smaak van geosmine maar niks. De geosminesmaak kenmerkt vooral bieten. Niet iedereen waardeert dan ook de kroot. Maar het is een belangrijk aroma in meer groenten. Als het stofje in grotere hoeveelheden in drinkwater zit, associëren veel mensen het met vervuild water.

Met geosmine is overigens iets bijzonders aan de hand. De mens ruikt en proeft het extreem goed. We nemen het al waar in de lucht vanaf vijf deeltjes per biljoen (twaalf nullen) deeltjes. Om dat in perspectief te plaatsen: een haai staat bekend om zijn scherpe reukvermogen. Een druppeltje bloed signaleert hij al van grote afstand (een enkel deeltje bloed per miljoen delen water). Dat betekent dat de menselijke neus op dit punt 200.000 keer sensitiever is.

De menselijke neus is dus op geosmine afgesteld. Dat plaatst wetenschappers voor een raadsel. Waarom ruikt de mens die regengeur zo goed? Volgens sommige wetenschappers erfden we de voorkeur voor petrichor van onze verre voorouders. Zij waren mogelijk afhankelijk van de regentijd.

Geosmine wordt zelfs zo geroemd dat ook parfummakers ermee aan de haal zijn gegaan. Deze verwerken het in hun geurtjes.

Ozon

Overigens is geosmine niet de enige verklaring voor de regengeur. Onderzoek wijst ook naar ozon. Deze stof kun je bijvoorbeeld ruiken in slecht geventileerde ruimten met kopieerapparaten. Deze machines produceren het chemische goedje. Droge perioden eindigen niet zelden met een stevige onweersbui. Bliksem verhit bij zulke gelegenheden de atmosfeer lokaal. Daardoor kunnen allerlei scheikundige reacties plaatsvinden. Zo ontstaat ook ozon.

Overigens voldoet deze verklaring niet. Het onweert lang niet altijd na een droge periode. Terwijl het altijd lekker ruikt als de eerste druppels vallen.

Als het gaat om de regengeur, signaleerde Taalbank in 2018 een nieuw woord: plensbuiparfum. De definitie luidt: „Door mensen als aangenaam ervaren geur die te ruiken is als het na een periode van droogte regent of geregend heeft.”

De komende dagen valt er waarschijnlijk overal in Nederland na een lange droogte weer regen op de dorre aarde. Het ‘godenbloed’ verspreidt haar aroma’s weer. Menigeen zal het gretig inademen. Maar vergeet daarbij even de bacteriescheetjes. Want hoe lekker de regengeur ook ruikt, dat klinkt minder fris.