De kleurenfoto voor op het RD van donderdag 1 november toonde premier Kok in Tallinn, de hoofdstad van Estland. De foto werd gedomineerd door de Russisch-orthodoxe Nevski-kathedraal, die op het hoogste punt van het historische stadscentrum staat. Op de foto is niet te zien, dat Kok in feite voor het parlement van Estland, de Riigokogu, stond. Om dat op de foto te krijgen had de fotograaf met zijn rug naar de kathedraal moeten staan. Dit verschil in beeld, afhankelijk van standpunt, is kenmerkend voor Estland. De kathedraal is door de Russisch-Orthodoxe Kerk in de tijd van de Sovjet-Unie gebouwd voor de bezettingstroepen. Er is ook een Ests-Orthodoxe Kerk, maar dat paste Moskou niet. De kathedraal in Tallinn kreeg de naam van generaal Nevski, de aanvoerder van de Russische troepen die Estland destijds zijn onafhankelijkheid ontnam! Het is begrijpelijk dat de Nevski-kathedraal door de Esten ook vandaag nog als een slag in het gezicht wordt ervaren, wegens de naam, wegens de plaats, maar zeker ook omdat dit stukje historisch Tallinn nog steeds in Russische handen is.

Complexe samenleving
Estland heeft circa 1,5 miljoen inwoners, van wie er bijna een half miljoen in Tallinn wonen. Een flinke hoofdstad van een klein land dus. Van die inwoners is evenwel niet minder dan een derde Russischtalig. Zij wonen al tientallen jaren in Estland en zijn sinds de val van de Sovjet-Unie niet meer van plan terug te gaan naar hun land van oorsprong. De eerste jaren nadat in juli 1992 de onafhankelijkheid was herwonnen, liepen de spanningen tussen Esten en Russischtaligen hoog op. De Esten zagen de voormalige bezetters liever gaan dan komen, de Russischssprekenden wilden blijven, maar isoleerden zich tegelijkertijd. Het parlement nam een taalwet aan die het Ests tot enige officiële taal verklaarde. Begrijpelijk als je het culturele erfgoed in stand wilt houden voor een bevolking van amper 1 miljoen mensen. De wet hield echter in dat ook zij die het Ests niet machtig zijn, verplicht worden in die taal formulieren in te vullen en zaken te doen. Onder druk van de Europese Unie is de wet verzacht. En op scholen wordt zowel Ests als Russisch onderwezen. De Russischtalige minderheid begint zich te realiseren dat men zich niet kan blijven afzonderen, terwijl de meeste Esten die minderheid lijken te accepteren.

EU-lidmaatschap
Dit boeiende land is inmiddels hard op weg naar het lidmaatschap van de Europese Unie, net als vele andere voormalige Oostblokstaten. Regering en parlement getroosten zich grote moeite om de nationale wetgeving in overeenstemming met EU-regels te brengen en liggen daarbij voor op bijna alle andere toetreders. Recentelijk is echter het draagvlak voor de EU onder de bevolking van Estland geslonken tot minder dan 50 procent. Dat lijkt verbazingwekkend voor deze Baltische staat. die het meest resoluut het Sovjetjuk heeft afgeschud en zich naar het Westen heeft gewend. De argumenten van de tegenstanders van toetreding tot de EU zijn tweeërlei:

a. geen juk uit Brussel na het juk uit Moskou!

b. het gaat al veel beter, we hebben de EU niet nodig.

Het eerste valt best te begrijpen: het EU-lidmaatschap stelt hoge eisen en tast ontegenzeggelijk de nationale onafhankelijkheid aan. Een echt schrikeffect was waar te nemen toen veertien EU-landen Oostenrijk in de hoek zetten na het aantreden van de huidige regering met daarin de partij van Haider. We zeggen niet voor niets dat de EU de nationale zelfstandigheid moet respecteren.

Het tweede argument van de tegenstanders is helaas het gevolg van een ernstig misverstand. De EU geeft aan toetredingslanden financiële hulp om de aanpassingsoperatie mogelijk te maken. Deze inkomsten hebben ook de economie versterkt. Wie dit argument hanteert, ziet echter over het hoofd dat die voordelen wegvallen zodra Estland geen toetredingsland meer zou zijn. Verder menen deze tegenstanders dat Estland wel zonder de EU kan, omdat Noorwegen dat ook kan. Helaas, Noorwegen heeft (veel) olie, en Estland niet!

Estland hoort erbij
Het zal bekend zijn dat de eurofractie van ChristenUnie/SGP zeer kritisch is over het proces van voortgaande Europese integratie richting een politieke unie. Juist ook tegen die achtergrond meen ik dat het goed is dat Estland toetreedt tot de EU, mits dat land het natuurlijk zelf wil. Een verbreding van de Unie met vele Oost-Europese landen die hun zelfstandigheid hooghouden, bemoeilijkt verdieping van de Brusselse bevoegdheden. En voor Estland heb ik eigenlijk wel een zwak, omdat het uitstekend past in de Noord-Europese mentaliteit en bovendien een overwegend protestantse (lutherse) traditie heeft. Tot op de hoogste posten –minister-president Mart Laar bijvoorbeeld– vinden we kerkelijk meelevende politici, die in hun werk geen geheim maken van hun geloof. Historisch heeft het land veel banden met Duitsland en Zweden. Tegenwoordig is er ook veel wisselwerking met Helsinki, dat op een korte boottocht van Tallinn ligt.

Gebaat bij samenwerking
Ik meen dat we voor dit land, dat in de vorige eeuw langer bezet dan vrij was, als West-Europese landen veel kunnen betekenen. In het noordoosten zijn de problemen zeer ernstig en complex: de natuur is ernstig vervuild, onder andere door kernafval uit de Sovjet-Unie, de werkloosheid onder de in meerderheid Russischtalige bevolking is hoog. Als gevolg daarvan zijn drank- en drugsmisbruik, misdaad en gezinsproblemen zeer ernstig. Op andere delen van het platteland heerst ook veel armoede onder de agrarische bevolking. Anderzijds staat bijvoorbeeld de automatisering op een hoog peil. Voor een kabinetsvergadering behoeven de ministers niet per se in Tallinn te zijn, ze vergaderen regelmatig vanachter de computer! Met een stabiele rechtsstaat en een gezonde economie verwelkom ik Estland als een aanwinst in de Europese Unie.

n.a.v.De auteur, EP-lid voor ChristenUnie/SGP, maakt deel uit van de gemeenschappelijke parlementaire commissie EU-Estland.