Nederland is veiliger. Na de laatste ministerraad van het jaar stelde premier Balkenende woensdag de bevolking gerust: „De spiraal van haat en bedreiging is doorbroken.” De kamerleden kunnen zonder grote zorgen met reces.Tenzij ze stiekem donderdagmorgen nog in hun postvak hebben gekeken. Daarin ligt ineens een verontrustend rapport van de Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (AIVD). Analisten van de dienst waarschuwen daarin voor het snelgroeiende extremisme onder jonge moslims.

Niet alleen het tijdstip waarop het rapport verschijnt, ook de inhoud is opvallend. Afgelopen zomer publiceerde het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) een studie naar de verschillende radicale stromingen onder moslims. Daaruit bleek dat ook moslims sterk seculariseren: ze bezoeken minder vaak de moskee en praten minder over hun geloof. Het rapport was geruststellend: het moslimfundamentalisme lijkt niet toe te nemen.

Die resultaten staan echter haaks op wat de AIVD nu, een halfjaar later, constateert. Duizenden jonge moslims staan open voor de ideeën van de radicale islam en hun aantal neemt de laatste tijd beduidend toe.

In het rapport ontbreken harde cijfers. Toch is het een verdienste van de AIVD dat de verschillende flanken van de orthodoxe islam nu in kaart zijn gebracht. Dat is een voorwaarde voor gerichte bestrijding van gewelddadige radicale moslims.

Uit de reacties na de moord op Van Gogh bleek dat niet iedereen in de gaten had hoe veelkleurig het palet van de orthodoxe islam is. Dat viel vooral op toen de tot moslim bekeerde Nederlander Abdul-Jabbar van de Ven voor de camera van de EO verscheen. Na enige aandrang erkende hij het niet erg te vinden als kamerlid Wilders binnen twee jaar aan kanker zou overlijden.

Zijn uitlatingen riepen -terecht- veel weerstand op. Het is echter buiten proportie om Van de Ven op één lijn te plaatsen met terroristen die aanslagen of moorden plegen. Van de Ven ontmoedigde gebruik van geweld en drong er bij moslimjongeren juist op aan in discussie te gaan.

De staalkaart van de AIVD helpt niet alleen om Van de Ven te onderscheiden van een imam die homoseksuelen van flatgebouwen wil gooien. Door die nuanceringen krijgen politici en vrijdenkers mogelijk ook een beter beeld van de kerkelijke kaart, van de diversiteit onder orthodoxe christenen. De afgelopen maanden hebben geleerd dat die vaak in één adem genoemd worden met moslimfundamentalisten, waar het gaat om opvattingen over homoseksualiteit en de positie van de vrouw.

Het AIVD-rapport mag echter niet leiden tot een relativeren van de gevaren van de radicale islam. Jonge moslims blijken gemakkelijk te radicaliseren, terwijl de omgekeerde beweging juist moeilijk is. De gematigde islam kan mogelijk een rol spelen in het veranderen van dat proces, door zich actief te verzetten tegen die radicalisering.

Ook blijkt dat communicatie via internet een grotere rol speelt dan ’infectie’ door voorgangers. Dat maakt ingrijpen nog moeilijker. Het sluiten van een moskee waar haat gepredikt wordt, is gemakkelijker dan het sluiten van internetfora.