Opsporingsdiensten en onderzoekers van onder meer het Nederlands Forensisch Instituut (NFI) zijn daarom bezig met een gezamenlijk project dat erop is gericht om verborgen berichten in video’s en afbeeldingen te ontdekken en te ontcijferen.

Door berichten te verstoppen in onschuldig ogende foto’s, video’s, teksten of audiobestanden, kunnen criminelen bijvoorbeeld elkaar informeren over de plek waar ze drugs hebben verstopt. „Of kinderporno tonen op een openbaar platform”, is een ander voorbeeld dat het NFI geeft.

Met het Europese project UNCOVER wil het instituut samen met andere instellingen en diensten „tools ontwikkelen” om hiertegen actie te ondernemen. Daarbij maken ze onder meer gebruik van zogeheten neurale netwerken. Die computernetwerken heten zo, omdat ze qua structuur zijn gebaseerd op het menselijk brein en op een vergelijkbare manier leren: door heel veel voorbeelden te bekijken.

Het verstoppen van berichten heet steganografie. Het is volgens Meike Kombrink, die zich bij het NFI bezighoudt met dit soort technieken, in feite een combinatie van kunst en wetenschap. „Het is kunst omdat het creatief is, maar het is wetenschap omdat je moet weten hoe je het kan verstoppen in digitale afbeeldingen of video’s.”

Steganografie is volgens wetenschappers onder meer gebruikt door Russische spionnen en door de terroristen die betrokken waren bij de aanslagen op de Verenigde Staten van 11 september 2001. Doordat opsporingsdiensten er tegenwoordig in slagen om bepaalde versleutelde berichten te openen, is het verstoppen van de boodschap zelf nog populairder geworden, aldus het NFI.

Het NFI onderscheidt drie veelgebruikte technieken om berichten in afbeeldingen te verstoppen. Dat kan bijvoorbeeld door de waardes van kleuren aan te passen. „Je voegt als het ware een klein druppeltje rood toe aan de code van de kleur. Dat zie je niet wanneer je naar de foto kijkt.” Maar de aanpassingen kunnen wel een stukje tekst overbrengen. Een bestand sterk verkleinen is ook een manier om een verborgen boodschap over te brengen. Dan is die boodschap alleen in de gecomprimeerde versie te zien. De derde methode is om kunstmatige intelligentie in te schakelen om een bericht te verstoppen.

Vooral voor zware criminelen is dit soort technieken interessant, vermoedt onderzoeker Kombrink. Dat maakt het des te interessanter voor opsporingsdiensten om dit soort verborgen communicatie te onthullen.