Bijna 400 blauwhelmen konden in juli 1995 de val van Srebrenica en de dood van 7000 moslims niet verhinderen. Het NIOD-rapport pleit Dutchbat vrij van deze loden last. Het was een „ondoordachte en nagenoeg onuitvoerbare vredesmissie”, aldus het woensdag gepresenteerde rapport.

Ds. Engberts zat in het voorjaar van 1995 met Dutchbat III in Srebrenica. Als legerpredikant maakte hij deel uit van de zogenaamde Sociale Coördinatie Commissie, waarin onder anderen ook een raadsman, een maatschappelijk werker, een arts en een psycholoog zaten.

De rehabilitatie van Dutchbat doet ds. Engberts (51) goed. „Het is een stukje eerherstel. Weliswaar rijkelijk laat, maar beter laat dan nooit.” De predikant was woensdag aanwezig op de Johan Willem Frisokazerne in Assen, waar voor de militairen van Dutchbat een bijeenkomst was georganiseerd om hen op de hoogte te stellen van de inhoud van het NIOD-rapport. Woensdagkunnen de oud-Dutchbatters met NIOD-baas Blom in debat in Garderen.

„Door de ambities van de Nederlandse politiek kwam Dutchbat in het doormodderscenario van de Verenigde Naties terecht”, stelt het NIOD onomwonden vast. „De Verenigde Naties moeten geweten hebben dat de enclave ging vallen”, reageert Engberts. „Met hun inlichtingenapparaat en de spionagesatellieten van de Verenigde Staten wisten ze veel meer dan ze ons vertelden. Toen ik in april met verlof naar huis ging, zag ik Servische tanks in de straten van Bratunac. Dat hebben ik en anderen gemeld.”

Na dat verlof zou de dominee niet meer terugkeren in Srebrenica. De Serviërs weigerden ieder transport van mensen, diesel en vers voedsel naar de enclave. Pas op 22 juli 1995 in Zagreb zag de predikant de mannen en vrouwen van Dutchbat terug. „Ze wilden over het gebeuren van de val niet praten. De mensen hadden de dood in de ogen gezien en wilden nog maar één ding: naar huis.”

Dat verlangen werd „door de politiek” tegengehouden. Kamerleden, minister Voorhoeve van Defensie, premier Kok en de kroonprins werden samen met de militaire kapel van de landmacht ingevlogen. Het beruchte ’feestje in Zagreb’ was geboren.

Dat Dutchbat opgelucht was, is volgens Engberts logisch. „Als je na maanden van onzekerheid en in de steek gelaten door de politiek toch levend uit die enclave komt, is dat reden tot vreugde.” Zo moet ook het optreden van Dutchbat-commandant luitenant-kolonel Karremans worden bezien. „Hij heeft niet handig gemanoeuvreerd, maar naar vermogen gepresteerd. Denkt u dat Mladic zijn hand ervoor omgedraaid had om die Nederlandse militairen om te brengen?”

Vanuit de Haagse leunstoel is het makkelijk redeneren en achteraf commentaar leveren. Ook de top van de krijgsmacht past enige terughoudendheid. „Wij hebben geen enkele militair boven het niveau van overste Karremans die oorlogservaring heeft.”

Van alle militairen van Dutchbat III heeft naar schatting 10 procent professionele hulp gezocht. Een volledig overzicht over de toestand van de 450 militairen ontbreekt, omdat veel soldaten die uit dienst traden zich onbereikbaar houden voor Defensie. Volgens de CNV-bond voor militairen hebben ten minste vijf militairen zelfmoord gepleegd.

De stelling van het NIOD dat „Dutchbat bij een doelgericht gevecht zonder hulp van buiten kansloos was geweest” deelt ds. Engberts. „Wij gingen er helemaal niet naartoe om te vechten. In feite werden we uitgeleverd aan de Serviërs en de moslims. Dutchbat moest een neutrale eenheid zijn.” De Serviërs weigerden Nederlandse munitie-transporten door te laten. „Op een gegeven moment zaten we nog maar met 16 procent van onze munitievoorraad. De Serviërs stuurden heel bewust op de val van de enclave aan.”

Maar ook de ’andere kant’ lag dwars. „We zaten er twee weken toen er mensen door de moslims werden gegijzeld. Verlofkonvooien waren via omwegen uren onderweg en de mensen werden behandeld als criminelen. Dan leer je om het absurde normaal te gaan vinden.”