„Sterke banden tussen religieuze groepen en Japanse politici”

De 41-jarige Tetsuya Yamagami haat de Verenigingskerk. Zijn belangrijkste frustratie is dat zijn moeder, lid van de kerk, ooit zo veel geld aan de kerk gaf dat ze financieel totaal aan de grond kwam te zitten. Dat had ook gevolgen voor de toen 20-jarige Yamagami. Zijn collegegeld was niet meer te betalen waardoor hij zijn studie moest afbreken, zo wist de Japanse krant Gendai Business te melden. „Ik viel Abe aan omdat hij goede banden had met de Verenigingskerk”, verklaarde Yamagami tegen zijn ondervragers. Het motief voor de moord ging al even rond op sociale media, maar is nu ook van officiële zijde bevestigd. De Japanse afdeling van de Verenigingskerk verklaarde maandag op zijn beurt dat Yamagami’s moeder sinds 1998 lid van de kerk was, de band met de kerk een tijdlang verloor, maar eerder dit jaar weer terugkeerde. Volgens de kerk is de schutter zelf nooit lid geweest. De Verenigingskerk, bij het grote publiek vooral bekend om de massahuwelijken, onderhoudt van oudsher nauwe banden met hooggeplaatste politici. De wortels van de kerk liggen in Zuid-Korea, waar de in 2012 overleden voorman Sun Myung Moon het genootschap in 1954 oprichtte. Moon verhuisde in 1971 naar de Verenigde Staten, waar de kerk snel aan invloed won. De steenrijke en sterk anticommunistische Moon onderhield warme banden met presidenten als Ronald Reagan en George H.W. Bush en doneerde miljoenen aan verkiezingscampagnes van conservatieve Amerikaanse politici. In Japan kwam er eind jaren 50 een afdeling van de kerk en ook daar wist het genootschap snel politieke invloed te verwerven. De Japanse premier Nobusuke Kishi, grootvader van Abe, knoopte in de jaren 60 banden aan met Sun Myung Moon op basis van gedeelde anticommunistische sentimenten. „Hij wist niet dat hij daarmee het zaad zaaide dat uiteindelijk het einde zou betekenen van zijn geliefde kleinkind Shinzo Abe”, schreef het Japanse persbureau Shingetsu News Agency zondag met gevoel voor dramatiek. ## Aversie In het spoor van zijn grootvader onderhield ook Abe banden met de Verenigingskerk. Dat gebeurde meestal achter de schermen, maar in 2021 sprak hij op een door de kerk georganiseerde internationale vredesconferentie. Ook andere prominente politici, onder wie de Amerikaanse president Donald Trump, maakten hun opwachting. Nog in 2022 sprak Abe een videoboodschap in voor een andere bijeenkomst van de aan de kerk gelieerde vredesbeweging. De optredens zorgden bij veel Japanners voor gefronste wenkbrauwen. „De scheiding van kerk en staat is voor Japanners zeer belangrijk”, zegt de Amerikaanse Japankenner Levi McLaughlin. De onderzoeker is verbonden aan de North Carolina State University in Raleigh en is specialist op het gebied van religie en politiek in Japan. „Een groot deel van de bevolking heeft aversie tegen openbare religieuze uitingen, maar de ironie is dat er sterke banden bestaan tussen religieuze groepen en politieke partijen en politici.” De conservatieve Liberaal-Democratische Partij van Abe is zo’n partij die sterke banden onderhoudt met religieuze organisaties, net als coalitiepartner Komeito. Het gaat daarbij vooral om betrekkingen met zogenoemde „nieuwe religies”, die sterke nadruk leggen op nationalisme en conservatieve waarden. Een voorbeeld is de boeddhistische beweging Soko Gakkai, ontstaan in de jaren 30 in Japan. De Verenigingskerk is dus zeker niet de enige religieuze partner. De banden moeten dan ook niet worden overdreven, benadrukt McLaughlin. „Abe had contact met veel verschillende groepen, de kerk was er slechts één van.” De betrekkingen waren volgens hem zuiver pragmatisch: de kerk deelde veel van zijn conservatieve ideeën en was behulpzaam rond verkiezingen. Het belang van religieuze organisaties rond verkiezingen is volgens McLaughlin groot. „Een beweging als Soko Gakkai is een zeer belangrijke stemmenmachine.” ## Christenen De Verenigingskerk boette de laatste decennia in Japan aan invloed in. Mede door schandalen heeft de kerk bij het grote publiek geen goede naam, zegt McLaughlin. Dat komt ook vanwege de praktijken waar de moeder van Yamagami slachtoffer van lijkt geworden: geldklopperij bij toch al armlastige mensen. De publiciteit die er nu is rond de kerk zal het imago verder beschadigen, denkt de onderzoeker. „Ik vrees dat alle minderheidsgroepen negatieve gevolgen zullen ondervinden, en zeker ook religie in het algemeen.” Wat dat betekent voor andere christenen in Japan, zo’n 1 procent van de bevolking? McLaughlin: „Gevestigde kerken zullen wellicht duidelijk willen maken dat ze heel anders zijn dan de Verenigingskerk. Maar of dat bij het algehele publiek landt, is de vraag. De samenleving is enorm geschokt door de moord op Abe en in zo’n situatie zijn alle minderheden kwetsbaar, ook niet-religieuze. Ik denk dan bijvoorbeeld de Koreaanse gemeenschap in Japan.”

„Sterke banden tussen religieuze groepen en Japanse politici”

Buitenland | Moord op Abe

RD.nl in uw mailbox?