In 1772 krijgt de Nederlandse stadhouder Willem V van Oranje een zoon, die hem als erfprins Willem VI zal opvolgen. Maar in 1795 vallen de Fransen ons land binnen, moeten de prinsgezinden bakzeil halen en gaan de Oranjes in ballingschap. Eerst naar Engeland, daarna naar Duitsland. Pas twintig jaar later kan Willem terugkeren naar Nederland, waar hij van 1815 tot zijn troonsafstand in 1840 als koning regeert.

Minder bekend is dat hij van 1802-1806 bestuurservaring opdoet als vorst over de kerkstaten Fulda, Corvey, Weingarten, rijksstad Dortmund, alsmede Isny en Buchhorn –kortweg Fulda– voordat hij in 1813 in Scheveningen wordt onthaald en in hetzelfde jaar in Amsterdam wordt ingehuldigd als soeverein vorst over Nederland.

Blijde inkomst

Onder zijn bewind veert Fulda op. Fulda ligt ongeveer in het midden van Willems verspreid liggende bezittingen: Streubesitz genoemd.

Er is nog ander linkje van Fulda naar Nederland: Dokkum. Fulda was ontstaan bij een in 744 in opdracht van Bonifatius gesticht benedictijner klooster. De bijzetting van de in 754 bij Dokkum vermoorde Bonifatius maakte van Fulda een bedevaartsplaats.

Op 6 december 1802 doet Willem zijn blijde inkomst in Fulda. Hij zweert dat hij zijn plichten zal nakomen en zijn onderdanen beloven trouw en gehoorzaamheid. De Oranjeprins houdt van aanpakken en gaat voortvarend aan de slag in de 10.000 inwoners tellende stad. Hij is van de vroege ochtend tot de late avond aan het werk.

Er moet heel wat veranderen om Fulda op te stuwen in de vaart der volkeren, vindt hij. Het barokke bestuurlijke apparaat van kerken, kloosters en gilden is oubollig en ondoorzichtig en op zijn zachtst gezegd nogal chaotisch. Dat moet anders. Echt hof houden is aan Willem niet besteed, hij werkt liever. Het lukt hem een aantal hervormingen door te voeren conform zijn doelstelling „het volk op te voeden tot welvaart en geluk.” De speerpunten van zijn beleid zijn handel, landbouw en nijverheid. Er komt een ziekenhuis en nieuw voor de bewoners van Fulda is de algemene brandverzekering.

Vernieuwer

In Fulda is deze zomer, gekoppeld aan het 250e geboortejaar van koning Willem I, rond de dynastie Oranje-Nassau in het Stadtschloss een spectaculaire tentoonstelling te zien van koninklijke kunstvoorwerpen gerelateerd aan hedendaags design en vakmanschap. „Willem I was een vernieuwer”, zegt historica en schrijfster Reinildis van Ditzhuyzen, die het historische deel van de expositie voor haar rekening nam. „Hij dacht praktisch en vooral op economisch gebied trok hij ten strijde tegen wanbeheer, fraude en andere misstanden. Hij stimuleerde de wol- en linnenindustrie om de kwaliteit te verhogen en beter te kunnen concurreren op de buitenlandse markten. Ook moderniseerde hij het onderwijs: dit werd toegankelijk voor iedereen en niet meer alleen voor de elite. Hij zorgde voor investeringen in het onderwijs, onder meer via staatssteun voor ambachts- en fabrieksscholen.”

Willems spreekwoordelijke calvinistische ijver botst met de behoudzucht van de rooms-katholieke inwoners van Fulda. Die zijn wat minder gecharmeerd van de Nederlandse prins. Ze vinden de Nederlandse eenvoud en soberheid niet passen bij de pronk en praal van Fulda.

Moeder Wilhelmina had zoonlief er bij de blijde inkomst al op gewezen dat hij door de juichende aanhankelijkheidsbetuigingen heen moest kijken. Ze herinnerde hem er fijntjes aan dat alles onder druk stond: niets bleef zoals het was. Met andere woorden: doe voorzichtig aan.

Van korte duur

Meestal verbleef Willem in de zomer en de herfst in Fulda, waar hij zich thuis voelde. Het hofleven was er echter nauwelijks ontwikkeld, dat had niet Willems interesse. De oude bisschop had zich verzoend met de situatie, vooral ook omdat de protestantse Willem het rooms-katholieke geloof de ruimte gaf.

Tijdens een bezoek aan Fulda schreef moeder Wilhelmina aan haar dochter Louise (Willems zus) dat Fulda „fabelhaft” was: een van de mooiste plaatsen van Duitsland. Fantastisch om er te wonen en te zijn. Willems avontuur in Fulda was echter van korte duur. Napoleon keerde zich van hem af. Het jaar 1806 werd een jaar van verlies: zijn vader overleed en Napoleon onderwierp Pruisen in de slag bij Jena. De Oranjeprins moest Fulda prijsgeven. Tot 1813 verbleef hij dan hier en dan daar tot hij, vele politieke ontwikkelingen en omwentelingen verder, als koning Willem I werd ingehuldigd. Wat uiteindelijk was begonnen in Fulda.

”Design & Dynastie. 250 jaar Hofleben Oranien-Nassau”. Met Duitse, Engelse en Nederlandse ondertiteling. Stadtschloss Fulda, Schlossstrasse 1, 36037 Fulda, tot en met 25 augustus 2022. > fulda2022.de

> koninklijkeverzamelingen.nl