Jaarlijks overlijdt een groep mensen ter grootte van de volledige Nederlandse bevolking door gebrek aan medische zorg. Bijna 17 miljoen mensen voor wie zorg niet beschikbaar, niet bereikbaar of niet betaalbaar is, aldus de Lancet Commission on Global Surgery 2030. Het gaat om mensen met goed te verhelpen aandoeningen die met één operatie hun leven weer zouden kunnen oppakken. Maar nu overlijden ze bijvoorbeeld door een struma (vergroting van de schildklier), omdat deze uitgroeit tot een balgrote tumor die de luchtpijp afknelt. Als iemand die de ernst van de situatie in Afrika regelmatig van dichtbij ziet, verbijstert het me hoe weinig aandacht hiervoor is. Wereldwijd en in Nederland, zowel bij burgers als bij politici en in de media.

De cijfers liegen er, als ik even inzoom op Afrika, niet om. Meer dan 93 procent van de bevolking van Afrika ten zuiden van de Sahara heeft geen toegang tot veilige en tijdige chirurgische zorg. Op het continent woont 17 procent van de wereldbevolking, maar werkt 2 procent van de artsen die de wereld telt. Per miljoen inwoners zijn zeven chirurgisch specialisten beschikbaar, in Nederland maar liefst 471. Dit veroorzaakt schrijnende situaties in Afrika. Zo is er het verhaal van Koumba, een 39-jarige verloskundige die moest stoppen met haar werk omdat een aangezichtstumor langzaam haar luchtwegen blokkeerde, waardoor ze permanent naar adem snakte. Gelukkig werd ze behandeld door een hulporganisatie, zodat ze zelf weer zorgverlener kon zijn.

Unieke gebeurtenis

Afrika is zich zeer bewust van het levensgrote probleem en werkt er ook duidelijk aan. Op 30 mei is in Dakar een overeenkomst vastgesteld door vertegenwoordigers van diverse Afrikaanse landen, de WHO en medische hulporganisaties als Mercy Ships en Smile Train, waarin ze toezeggingen doen over hun gezamenlijke inzet voor medische zorg tot 2030. Het is nooit eerder voorgekomen dat zoveel Afrikaanse landen en betrokken organisaties kiezen voor een gezamenlijke aanpak op het gebied van medische zorg. Een aanpak die is gebaseerd op wetenschappelijk onderzoek en is overeengekomen tijdens een symposium met gezondheidsprofessionals uit 29 Afrikaanse landen.

Hoe kijken de rijke landen hiernaar en wat doen zij? Nederland schenkt nauwelijks aandacht aan deze unieke gebeurtenis, terwijl het zoveel potentie heeft om die 17 miljoen doden per jaar tegen te gaan. Wel werd begin juni dagelijks een update gegeven over het aantal gevallen van apenpokken in Nederland. En in de afgelopen twee jaar werd dagelijks bericht over het aantal nieuwe coronabesmettingen. Dat is de wereld op z’n kop.

Artsen opleiden

Wat is nodig om dit om te buigen? Elke verandering begint met erkenning dat er een probleem is en dat er iets moet gebeuren. En of het nu gaat over de miljoenen overlijdens door gebrek aan medische zorg, de slachtoffers van de toenemende honger door klimaatverandering of de gevallenen in de oorlog in Oekraïne: elke persoon die overlijdt door omstandigheden die voorkomen hadden kunnen worden, verdient het om gezien te worden. Het is aan ons allen (burgers, politici, journalisten of wat we ook zijn) om het probleem zichtbaar te maken. Dat betekent dat we voor deze mensen moeten opkomen. In de Tweede Kamer, in de media of vanuit onze woning. Het is hoog tijd om die 17 miljoen mensen een gezicht te geven en hun problemen serieus te nemen.

Daarna is het tijd voor actie. Voor daadwerkelijke hulp op basis van volledige gelijkwaardigheid. Afrika bepaalt zélf wat het nodig heeft. De landen met 471 chirurgisch specialisten per miljoen inwoners (of nog meer) stellen zich hierin faciliterend op. Ik geloof heel erg in de kracht van onderwijs, in het opleiden van artsen die niet alleen zelf kunnen behandelen en opereren, maar ook anderen kunnen opleiden tot arts of medisch specialist. Dat is het begin van een kettingreactie: elke extra chirurg verkleint de medische nood weer een beetje. Elke extra operatie zorgt ervoor dat een kind weer naar school kan na behandeld te zijn aan een gespleten lip of klompvoet. Of dat een volwassene weer voor het gezin kan zorgen na een staaroperatie of tumorverwijdering. Na elke medische ingreep is er weer een stukje meer economische zelfredzaamheid. Totdat Afrika zélf genoeg medische capaciteit heeft ontwikkeld. Tot dat moment is er nog een lange weg te gaan, waarbij financiële steun onontbeerlijk is. Heeft een Afrikaan niet net zoveel recht op goede zorg als een Nederlander? En telt niet élk mensenleven dat gered kan worden? Nog 16.900.000 mensenlevens te gaan!

De auteur is directeur van medische hulporganisatie Mercy Ships.