Luther, Calvijn en Voetius –om maar enkele reformatorische theologen te noemen– waren echter van mening dat predikanten aan een universiteit opgeleid moeten worden. Een universiteit namelijk moet haar studenten leren om op academisch niveau zelfstandig te onderzoeken en te denken. En dat moeten predikanten ook kunnen. De predikant immers moet om te kunnen preken zelfstandig de Schriften onderzoeken.

Om die reden heeft hij grondige kennis van de Bijbelse talen nodig. Ook moet hij de wereld waarin hij samen met de gemeente staat, onderzoeken en analyseren, en hij moet mensen vanuit het Woord leren zelfstandig te denken, ze verder helpen in het denken, ze in staat stellen aan de hand van de Schrift via prediking en catechese christen te zijn.

Behalve predikanten gaat het overigens ook om mannen en vrouwen die met hun wetenschappelijke en praktische kennis op posities in en buiten de kerk werkzaam en dienstbaar zijn en zo van betekenis zijn. Aan een universiteit wordt kennis overdragen, maar via onderzoek ook kennis geproduceerd. Zo zoekt theologie kennis over God te vermeerderen en onderzoekt zij wat God over Zichzelf heeft gezegd in Zijn Woord en wat vanuit Gods schepping over Hem gekend kan worden.

Gereformeerde theologie heeft dit altijd in nauwe verbinding met en ten dienste van de kerk gedaan. Maar niet aan de leiband van de kerk. En dat is maar goed ook. De Reformatie begon namelijk niet in de kerk maar aan de universiteit. De Reformatie begon ook niet met een preek maar met 95 academische stellingen. Zonder wetenschap geen reformatie. Toen niet en nu ook niet. Nu namelijk wordt daar weer over gesproken en gedacht. Hoe moet dat tussen kerk en universiteit?

In het boek van James Ambrose Lee II, ”Confessional Lutheranism and German Theological Wissenschaft”, De Gruyter-Berlin, ISBN: 9783110760538 , wordt beschreven hoe lutherse theologen die zich aan hun confessie gebonden wisten –daar ligt namelijk de sleutel tot gezonde theologie!– een manier van theologie bedreven die zowel wetenschappelijk op hoog niveau stond alsook de kerk wist te dienen in prediking en pastoraat. De theologie niet aan de leiband van de kerk, maar wel in een nauwe band aan de kerk.

Zo’n boek is leerzaam voor de huidige bezinning, want universitaire theologie heeft het niet gemakkelijk. Dat blijkt al uit de snelle teruggang van het aantal theologische faculteiten. Tilburg, Amsterdam, Groningen en Kampen zitten straks allemaal in één plaats en ik verwacht vrij snel ook in één gebouw. En daar zal het niet bij blijven. Er is weliswaar nog een aantal Galliërs aan het Wilhelminapark in Apeldoorn, maar vergeleken met hoe het in Nederland was, staat het er qua hoeveelheid en spreiding niet goed voor.

Stemmen dat hbo-theologie of een evangelistenopleiding ook voldoende is voor het predikantschap worden steeds weer gehoord, waarbij financiële motivaties op de achtergrond worden gehouden maar wel meespelen. Een sterkere verbinding van universiteit en hbo is nodig en vruchtbaar, maar de kerk zal wetenschappelijke theologie om haar eigen bestwil moeten blijven koesteren.