Afdelingen uit Noord-Brabant, Limburg en Noordoost-Twente. Gedeputeerden en Provinciale Statenleden in Friesland en Overijssel. Europarlementariër Annie Schreijer-Pierik. Het ongenoegen over het stikstofbeleid wordt door zoveel CDA’ers verwoord dat het landelijk partijbestuur naar verwachting nog deze week bijeenkomt voor overleg.

In reactie op de onrust wilde fractievoorzitter Heerma dinsdag in de Tweede Kamer eerst en vooral uitstralen dat de signalen vanuit de provincies het CDA in de Tweede Kamer niet zijn ontgaan. Daartoe vatte hij in eigen woorden samen welke zorgen zijn achterban nu precies had overgebracht. Hij sprak van het schrikbeeld dat er straks hele agrarische gebieden van de kaart worden geveegd, van een beleid dat ertoe zou kunnen leiden dat de sociale cohesie in het landelijk gebied wordt stukgemaakt en van provincies die van het kabinet stikstofdictaten krijgen opgelegd.

Maar natuurlijk moest hij ook de achterban geruststellen. Dat probeerde hij door te zeggen dat het stikstofbeleid als het aan het CDA ligt, wordt aangepast. Vooralsnog brengt dat de voortgang van het kabinetsplannen echter op geen enkele wijze in gevaar: die zijn op onderdelen nog tamelijk open geformuleerd en wat het CDA nu zegt te willen, past daar al naadloos in.

Vier voorbeelden. Eén: Heerma zegt dat niet alleen de landbouw, maar ook andere sectoren een bijdrage moeten leveren. Tja. Dat staat al in het coalitieakkoord. Twee: de provincies mogen van het CDA geen dictaten krijgen. Dat komt mooi uit, de kabinetsbrief van vrijdag stelt juist hun keuzevrijheid voorop. Technische innovatie, stallen verduurzamen, boeren uitkopen of onteigenen, boeren financieel steunen om ze te laten switchen naar een ander verdienmodel. Alles kan.

Drie: Heerma eist dat er nadrukkelijk naar innovatie wordt gekeken. Die eis is heel globaal. Van de middelen uit het stikstoffonds mag momenteel al zo’n tien procent worden besteed aan nieuwe technieken. Het CDA laat in het midden welk percentage zij in gedachten heeft. Vier: Heerma wil dat de boeren die doorgaan perspectief wordt geboden. Dat wil het kabinet ook. Alle betrokken ketenpartijen, inclusief de agrariërs, moeten de komende tijd per provincie bezien waaruit dat perspectief kan bestaan. Daarna wil landbouwminister Staghouwer in het eerste kwartaal van 2023 de balans opmaken. Dan zal ook blijken of het kabinet moet bijsturen.

Kortom, Heerma zegt veel, maar noemt nergens een harde ondergrens. Ook CU-partijleider Segers zei dinsdag trouwens dat de definitieve opgave voor de landbouw pas kan worden bepaald, nadat het kabinet de reductiedoelen voor de luchtvaart en de industrie heeft laten doorrekenen. Maar nogmaals, dat staat al in het coalitieakkoord.

Het is evident dat het ongemak over stikstof na de VVD ook het CDA en in wat mindere mate de CU heeft bereikt. Dat roept de vraag op of ze zich niet ietwat hebben verkeken op de onrust die hun plannen in de landelijke gebieden losmaken, ook onder bestuurders. De drie tekenden tijdens de formatie voor het verder aanscherpen van de stikstofdoelen van Rutte III en willen dat snel wettelijk bekrachtigen. Dat is zeer ambitieus.

Premier Rutte zal al zijn stuurmanskunst nodig hebben om de boel bij elkaar te houden. En om te voorkomen dat het stikstofdossier een tikkende tijdbom wordt.