De Russische oorlog in Oekraïne bevindt zich op zijn grootste dieptepunt tot nu toe. Zware artillerie dreunt onophoudelijk in de slag om de Donbas. Elke week sneuvelen zeker 1400 Oekraïense militairen, volgens cijfers van president Zelenski. Mogelijk ligt het dodental nog veel hoger.

„De oorlog in de Donbas zal de militaire historie ingaan als een van de bruutste gevechten in Europa”, aldus Zelenski. De Russen hebben de stad Severodonetsk nagenoeg geheel veroverd. Oekraïne houdt alleen nog stand in de kunstmestfabriek.

Bij hun verdere opmars naar het westen, vormt de rivier Severski Donets –kortweg Donets– een natuurlijke barrière tussen de twee strijdende partijen. Russen rechts, Oekraïners links. De rivier slingert door het front in de Donbas.

De Russen moeten zelf materieel meenemen om de Donets te passeren, nadat de drie bruggen door beschietingen zijn verwoest. De inzet is hoog. Een van de meest cruciale factoren die de uitkomst van de oorlog bepalen, is de vraag of het de Russen lukt de rivier over te steken, stelt het Britse ministerie van Defensie in een recente analyse.

Fiasco

Een rivieroversteek is een van de meest hachelijke, complexe militaire missies. „Een leger dat met succes een rivier kan oversteken, kan elke militaire operatie uitvoeren”, verklaarde een Amerikaanse generaal ooit.

Infanteristen, genisten en artilleristen moeten bij de overtocht schouder aan schouder optrekken. Infanteristen om terrein aan de overkant te veroveren, genisten om een drijvende brug te bouwen en artilleristen om vuursteun te verlenen. Alles ondersteunt door luchtsteun, logistiek en verbindingen. Dat samenspel van eenheden lukt alleen na jarenlange training.

En juist samenwerking ontbreekt grotendeels in het Russische optreden. Een grote rivieroversteek bij Bilohorivka, een klein mijnstadje langs de Donets, is medio mei uitgelopen op een desastreus fiasco.

Bij een tegenaanval vernietigde Oekraïne in acht dagen tijd zeventig Russische tanks en andere voertuigen, terwijl een kleine 500 militairen sneuvelden of gewond raakten. Door drijvende mijnen met de stroom mee te laten voeren, slaagde de Oekraïense kolonel Dmytro Kashchenko erin vier pontondelen te verwoesten.

Een rivieroversteek is de enige mogelijkheid om zwaar rollend militair materieel naar de overkant te brengen. Russische troepen zijn daarom opnieuw op zoek naar zwakke plekken in de Oekraïense verdediging bij de Donets.

Een passage van de rivier vraagt een zorgvuldige voorbereiding, zegt de Amerikaanse generaal-majoor b.d. Mick Ryan op Twitter. „Waarom is de oversteek nodig, welk materieel is noodzakelijk en waar kan de operatie het beste worden uitgevoerd?”

Vervolgens moeten verkenners het terrein in kaart brengen, de stroomsnelheid van het water bepalen en de zwakke plekken in de vijandelijke linies blootleggen. „Een rivieroversteek moet op twee locaties tegelijk plaatsvinden, met een derde optie als reserve”, stelt Ryan. Bij voorkeur in het donker om vroegtijdige ontdekking te voorkomen.

Militairen moeten –varend of zwemmend– via een stormaanval een bruggenhoofd aan de overzijde zien te veroveren. Is die missie geslaagd, dan kunnen ze met bijvoorbeeld veerpontjes zwaarder materieel overzetten. Uiteindelijk kan de eenheid een pontonbrug aanleggen en tanks en artillerie naar de overzijde brengen.

De tegenstander zit echter niet stil, maar houdt de situatie nauwlettend in de gaten. Ontdekken ze een oversteekpoging, dan volgt een gerichte tegenaanval met bombardementen van jachtvliegtuigen en drones en beschietingen met tanks en artillerie. Een statische oversteeklocatie is daarbij kwetsbaar.

Vertraging

De Russen kunnen, na de mislukte actie in mei, meepraten over de gecompliceerdheid van een overtocht. In plaats van Oekraïense troepen te omsingelen, werden ze zelf omsingeld. „De Russen hebben iets dat al moeilijk is als je het fantastisch doet, ook nog eens slecht gedaan”, zegt generaal Philip M. Breedlove, de voormalige opperbevelhebber van de VS in Europa.

Russische generaals bedenken zich waarschijnlijk drie keer voordat ze weer een rivieroversteek uitvoeren. Mogelijk zorgt de Donets daarom opnieuw voor vertraging van de Russische opmars. Maar ondanks zware Oekraïense tegenstand rukken de Russen op.