Vrijdag werden de regeringsleiders van de EU en Turkije het eens over het openen van onderhandelingen over de toetreding van Turkije tot de Unie. Turkije is langs een omweg bereid de regering van EU-lid Cyprus te erkennen voordat de onderhandelingen op 3 oktober volgend jaar van start gaan. Daartoe zal Turkije de bestaande douane-unie met de EU uitbreiden tot de tien lidstaten die in mei zijn toegetreden, waaronder Cyprus. De kwestie Cyprus was het belangrijkste struikelblok voor het bereiken van een akkoord over het openen van de onderhandelingen.

De toetredingsonderhandelingen hebben geen vastomlijnd einddoel, wat wil zeggen dat het de bedoeling is om Turkije in de EU op te nemen, maar dat dit niet automatisch zal gebeuren. Mochten de onderhandelingen mislukken, dan zal de EU Turkije niet de rug toekeren, maar het land „verankeren in Europese structuren”, aldus een communiqué.

Het kan tien tot vijftien jaar duren voordat Turkije daadwerkelijk toetreedt. De onderhandelingen kunnen tussentijds worden gestaakt als Turkije de economische en politieke hervormingen die het moet doorvoeren laat versloffen, aldus het communiqué. Als Turkije toetreedt is het met in 2020 naar schatting 80 tot 85 miljoen inwoners direct de grootste EU-lidstaat.

„Turkije is het kritieke kruispunt overgestoken. Onze weg ligt open, daar hoef je geen twijfels over te hebben. Van nu af aan heeft democratie een andere betekenis, worden mensenrechten en vrijheden op een betekenisvollere manier toegepast en gaat het economisch beter”, aldus Erdogan tegen de enthousiaste menigte op een plein in het centrum van Ankara.

De Cypriotische president Tassos Papadopoulos zei zondag in een televisie-uitzending dat zijn land de toetreding van Turkije tot de EU zal blokkeren als de regering in Ankara niet akkoord gaat met ondertekening van het verdrag over de douane-unie waarvan Cyprus deel uitmaakt.

Papadopoulos gaf de waarschuwing in een toelichting op zijn besluit om af te zien van een veto van de procedure die afgelopen vrijdag op de top van Europese leiders voor de toetredingsbesprekingen is vastgesteld. Hij zei dat hij niet zal aarzelen het veto alsnog uit te spreken als Turkije niet voor de openingsdatum van het overleg, 3 oktober 2005, het douaneverdrag heeft ondertekend.

In de Noord-Italiaanse stad Milaan hebben zondag enkele tienduizenden mensen deelgenomen aan een betoging tegen het besluit van de Europese Unie om de toetredingsonderhandelingen te starten. ”Nee tegen Turkije en Europa” en ”Ja tegen christelijke wortels” luidden enkele teksten op meegedragen borden.

De betoging was georganiseerd door de regeringspartij Lega Nord, die ook vaak stelling neemt tegen de Europese Unie. Minister van Hervormingen Roberto Calderoli noemde de eventuele toelating van Turkije tot de unie „een groot gevaar, een Trojaans paard in het hart van het Westen.”

Premier Silvio Berlusconi heeft het besluit van de Unie juist geprezen.

De Oostenrijkse president Heinz Fischer pleitte zondag voor een Europees referendum over de toetreding van Turkije tot de Europese Unie. Oostenrijk heeft, net als Frankrijk, eerder al gezegd een referendum te zullen houden over de toetreding van Turkije.

„De toetreding van Turkije is een onderwerp dat belangrijk is voor Oostenrijk en voor de hele EU. Het zou daarom verstandig zijn als de Oostenrijkse bevolking zou kunnen deelnemen aan een Europees referendum”, zei Fischer tegen het Oostenrijkse Persbureau. „Dan zou democratisch worden vastgesteld of in Europa een meerderheid bestaat voor de toetreding van Turkije.”