Met machinegeweren hielden de Russen Natalja Bespalova (51) en haar dochter Paulina (12) tegen. Kort daarvoor leek het er nog op dat zij vanuit het door Rusland bezette Berdjansk konden vluchten naar Zaporizja dat onder controle van Oekraïne staat. Ze konden meerijden met een colonne vluchtelingen uit Marioepol onder de vlag van de Verenigde Naties. Maar toen die vertrok, kwamen de Russen op moeder en dochter af en blokkeerden de weg. De colonne ging verder en Natalja en Paulina bleven met achttien auto’s achter, bij de Russische soldaten.

Bij een nieuwe poging kregen ze samen met twee andere auto’s wel groen licht van de Russen. „Ze vinden het niet leuk als wij vertrekken”, vertelt Natalja in Zaporizja, het zuidoosten van Oekraïne. De stad is de eerste opvangplek voor vluchtelingen uit het door Rusland bezette Zuidoost-Oekraïne, uit steden als Berdjansk en Marioepol. Ze worden opgevangen in een tent, verblijven hier een paar uur en rijden dan verder naar bijvoorbeeld Kiev of Polen.

Natalja eet aan een lange tafel haar soep op en neemt een slok thee. In een hoek kunnen kinderen speelgoed uitkiezen en liggen stapels met tweedehands kleren. Buiten wachten Oekraïners met hun koffers en tassen op bussen om verder te reizen.

Tot Zaporizja hebben zij er al een hele reis opzitten. Een tocht die hen voert langs controleposten, Russische ondervragingen, urenlange files. Want de Russen laten de Oekraïners niet zomaar gaan. Ongeveer vierhonderd voertuigen met evacués worden al twee of drie dagen tegengehouden bij een Russische controlepost Vasylivka ten zuiden van Zaporizja, meldde de Oekraïense omroep Soespilne. Eerder vorige maand schreef regiobestuurder Zlata Nekrasov op haar Facebookpagina dat bij hetzelfde punt meer dan duizend auto’s in beide richtingen werden tegengehouden door het Russische leger.

Andrej Mavrodi (47) heeft er met zijn gezin 48 uur over gedaan om van Berdjansk naar Zaporizja te rijden, een afstand van ruim tweehonderd kilometer. Telkens kreeg hij van de Russen te horen dat ze niet weg mochten. Uiteindelijk heeft hij samen met 18 andere automobilisten per auto 50 euro betaald aan de Russische soldaten, vertelt hij in de tent, en kon de hele groep de laatste controlepost passeren.

Zijn dochters Julia (20) en Katja (17) –beiden in trainingskleren– luisteren aandachtig mee, maar zijn broer Aleksandr (63) en moeder Niopila (87) kijken zwijgend voor zich uit. „De Russische soldaten willen niet dat wij weggaan. Ze willen laten zien dat er mensen blijven wonen en dat kinderen naar school gaan. Dat alles normaal verloopt. Dit kunnen ze tonen op de Russische televisie.”

Ze zeiden tegen hem en zijn gezin dat ze naar Rusland moesten reizen en niet naar Oekraïne. Aan Oekraïne mankeerde van alles, kreeg het gezin Mavrodi te horen. „We zeiden niks”, blikt Andrej somber terug. „We zwegen. Dat was het beste.”

De soldaten vertelden dat ze een bevel uitvoerden, zegt Natalja Bespalova over de reden waarom ze in eerste instantie niet mocht doorrijden. Zelf geeft ze als verklaring dat de Russen er belang bij hebben dat de Oekraïners niet vertrekken. „Dat is voor het plaatje. Om aan de Russische bevolking te zien dat je kunt leven in de bezette gebieden.”

Maar zij en Andrej Mavrodi schetsen een grimmig beeld van Berdjansk dat eind februari in Russische handen viel. Het heeft geen zin voor hen om daar te blijven. Niets is mogelijk. De bank werkt niet, er is geen telefoonverbinding, geen geld, de winkels zijn dicht en er is geen werk. Gevechtsvliegtuigen scheren over de stad. Soldaten patrouilleren over straat. Gebouwen zijn verwoest. „In Zaporizja zijn we thuis”, vertellen Julia en Katja. „Hier is het vrede. En de soldatenuniformen zien er prachtig uit”, zwijmelen ze haast verliefd.

„Die Russische soldaten begrijpen niet dat wij willen vertrekken”, merkt Bespalova op. „Ze dachten dat ze ons kwamen bevrijden. Maar wij zijn anders. We hebben een andere mentaliteit. Hun leven is in een dictatuur en dat willen wij niet. Rusland heeft onze vreedzame wereld vernietigd.”