Cultuur & boeken

Een troosteloze visie op de toekomst

„Visionair des vaderlands”, meldde De Telegraaf, „trendwatcher des vaderlands”, heette het bij NRC Handelsblad en „vooruitblikkoning” bij de Volkskrant. Bedoeld wordt Adjiedj Bakas, die meer dan 1 miljoen boeken verkocht. Nog meer superlatieven? „Hij explodeert van enthousiasme” (Süddeutsche Zeitung) en wordt geroemd om zijn „optimisme en inspiratiekracht” (Frits Bolkestein) en omdat hij „hoop en troost brengt” (Jan-Peter Balkenende). Vooruit, nog één: „de vrolijke buitenboordmotor van ondernemend Nederland” (VNO-NCW).

Jan van der Graaf

17 May 2022 17:18

beeld iStock

Het kostte me enig speurwerk om te weten te komen wie deze wonderdoener is, die webinars, openhaardsessies en lezingen over de postcoronawereld verzorgt. In zijn boek ”Hutspotgod. Naar een nieuw groot verhaal voor mensheid 4.0” komen we niet meer te weten dan „mijn man is Joods.” Wat ik verder te weten kwam, is dat hij is geboren in Suriname en dat zijn roots in India, Latijns-Amerika en Europa liggen. Laat ik op voorhand zeggen dat ik na lezing van het boek, om het zacht te zeggen, een andere toon aansla dan hierboven. Alleen al de Naam van de Eeuwige, als het al over Hem gaat, verbonden met hutspot! Maar als iemand zo veel publieke aandacht krijgt, mogen RD-lezers ook weten waar het om gaat in dit boek.

Groot verhaal

De schrijver pretendeert een nieuw „groot verhaal” te kunnen brengen voor de mensheid in deze tijd: mensheid 4.0, in termen van de moderne technologie. Voordat hij daaraan toe is, schetst hij in alle mogelijke varianten de moderne tijd en wat ons nog meer te wachten staat, wetenschappelijk, technologisch, in de communicatie, in de zorg, de recreatie, de sport, kleding en eten, kortom, op alle terreinen des levens, op de digitale snelweg. Daarbij komen veelvuldig citaten langs van auteurs of opinieleiders wereldwijd die voor de gemiddelde lezer onbekende grootheden zijn.

We leven in het tijdperk van digitalisering 4.0 en gaan naar mensheid 4.0. Ik citeer: „De geschiedenis herhaalt zich, alleen de vorm waarin dat gebeurt, is anders. In de middeleeuwen kenden we periodieke lockdowns vanwege de pest. Tijdens die lockdowns konden getalenteerde burgers geconcentreerd werken aan uitvindingen en ideeën uitwerken. Maarten Luther kon de Bijbel in alle rust vertalen, de boekdrukkunst kon ontstaan en snel groeien. Zo kregen we regenererend kapitalisme. En de Reformatie. Iedere technologische revolutie veroorzaakt een religieuze en spirituele revolutie. De boekdrukkunst maakte de Reformatie mogelijk. Toen de mensheid leerde om op papyrusrollen te schrijven in plaats van op kleitabletten konden het jodendom en later het christendom groeien. Nu kennen we lockdowns vanwege corona. Met huidvrees, want we durven elkaar niet aan te raken, terwijl we juist huidhonger hebben. Ook nu kunnen getalenteerde burgers nieuwe uitvindingen doen, ideeën en gedachtegoed geconcentreerd verder uitwerken, bevrijd van de afleidingshel van het flexkantoor. Zo ontstaan boeiende start-ups. Degenen die dat doen zijn de mensen die zich goed kunnen concentreren, die geen brokkelbrein hebben gekregen door verslaving aan sociale media, de tijddieven die 24/7 hun aandacht, tijd en energie opslurpen, waardoor ze geen stap verder komen. Het Zuid-Afrikaanse woord voor ”touchscreen” is streelpaneel. Dat suggereert een grote intimiteit tussen mens en techniek.”

Welnu, zo is dus vandaag ook de tijd aangebroken voor een nieuw groot verhaal.

Fasen

De auteur loopt eerst alle fasen van de mensengeschiedenis langs via een volstrekt evolutionaire ladder; mensheid 0.0 bij de oerknal 13 miljard jaar geleden, mensheid 1.1 bij de „cognitieve revolutie” 70.000 jaar geleden, mensheid 1.2 bij de „agrarische revolutie” 12.000 jaar geleden en mensheid 1.3 bij de „wetenschappelijke revolutie” 500 jaar geleden. Nu dient zich dus mensheid 4.0 aan, parallel aan de digitale revolutie. En daarmee dan het nieuwe grote verhaal. Ik denk, zegt de schrijver, die zich als christen afficheert, „dat de tijd nu rijp is om de Bijbel die nu nog uit het Oude en het Nieuwe Testament bestaat, uit te breiden met het Nieuwste Testament, dat de mensen zingeving biedt in de periode van Mensheid 4.0. In deze periode kunnen we het beste uit verschillende godsdiensten gaan verenigen tot de Hutspotgod. Het nieuwe grote verhaal van deze tijd zou kunnen beginnen met een serie brieven aan God van uitvinders, denkers, wetenschappers, bestuurders, religieuze leiders en gewone mensen. Uit al die brieven kunnen theologen later voor iedere godsdienst het Nieuwste Testament destilleren. Dat zou uiteindelijk het nieuwe grote verhaal van de 21e eeuw kunnen worden.”

Als dan toch het woord hutspot moet vallen, dan gaat het om een hutspotgodsdienst. Foto’s van allerlei religiositeiten sieren dan ook het boek. Bij dit nieuwe verhaal kunnen met een beetje aanpassing ook agnosten en atheïsten zich voegen.

Maar dan heeft de schrijver nog een essentiële pijl op de boog, namelijk „de erotisering van de abrahamitische religies”, dat wil zeggen van jodendom, islam en christendom. Daarmee moeten ze leren van de Kama Soetra, de wetenschap der liefde, van het hindoeïsme. Dat behoeft geen nadere uitleg. ”Lang leve de tempelhoer!” kopt daarbij een paragraafje, refererend aan vrouwen en mannen in Griekse en andere oude culturen die gelovigen „met hun fysieke aanrakingen op hun manier troost brachten.” Verder mag ook de tempelhond zijn intrede doen, het dier waaruit veel mensen troost, warmte en vriendschap putten.

Rest nog op te merken dat de auteur bij dit alles een doorontwikkeling van de mensheid naar „een postmateriële wereld” constateert, een economie van geluk of happyonomie.

Geen troost

Als we letten op het aantal verkochte boeken van Bakas is er voor deze gedachtegangen kennelijk een markt in het publieke domein, zelfs onder christenen. Hoe sprankelend de gedachtespinsels van de auteur ook zijn, ze zijn volstrekt hopeloos en troosteloos. Omdat ze gedompeld zijn in het kunnen van de mens. Volstrekt afwezig is het besef dat de mensheid naar 4.0 ook haar innerlijke verdorvenheid meedraagt. Er is van 0.0 tot 0.3 nog geen generatie in de mensengeschiedenis geweest waarin niet manifest werd hoe het kwaad geworteld is in de ziel van de mens(heid). De toekomstige mens zal er innerlijk niet beter voorstaan dan alle vorige.

Voor het Nieuwste Testament moeten mensen brieven schrijven aan God. Uit al die brieven moet een nieuwe Bijbel ontstaan. Het omgekeerde is geschied. God schreef in twee testamenten een brief aan de mens. En de mensheidgeschiedenis is op het kruis getekend, waar Christus triomfeerde over de machten, en is de toekomst definitief geschreven. Daar komt Christus op ons toe in Zijn liefde van verzoening en vergeving. We hebben er geen nieuw testament voor nodig. Het zal duidelijk zijn dat van de Bijbelse trits schepping, zondeval, verlossing en voleinding in dit boek geen sprake is.

Het boek moge dan de moderne tijd tot in alle haarvaten bloot (willen) leggen, het is het verhaal van de toren van Babel. „De mensen hebben een grote behoefte aan hoop en troost”, wordt op de cover gezegd. Zondag 1 van de Heidelberger weet beter. De enige Troost!