Op 17 juni 1971 verklaarde president Nixon drugsmisbruik tot Amerika’s volksvijand nummer één. Zijn strategie draaide om criminalisering van het drugsbezit en -gebruik en beteugeling van de drugsproductie. Door deze strategie, die ook nu nog bepalend is, zitten velen in de VS gevangen voor drugsgebruik, -bezit of -handel, met name Afro-Amerikanen en Hispanics. De strategie kreeg ook grote gevolgen in Latijns- en vooral Midden-Amerika, in de vorm van politiek en militair ingrijpen om de machtige drugskartels op te rollen.

Niettemin hebben diverse landen in Midden-Amerika ook nu nog te maken met instabiliteit, corruptie, conflicten en onveiligheid door drugshandelgevechten. Ondertussen blijven westerse landen maar drugs afnemen. Experts pleiten daarom voor een focus op gezondheid in plaats van criminaliteit. Hun voorstel voor een nieuw gezondheidsmodel rust op twee pijlers, de decriminalisering van consumptie en de implementatie van gezondheidsstrategieën.

Een voorbeeld van decriminalisering is het beleid van Portugal. Aan het einde van de vorige eeuw decriminaliseerde dit land het bezit van (kleine hoeveelheden) drugs. Daarnaast startte het een gezondheidsmodel met programma’s om heroïne te vervangen door methadon en om zorg voor consumenten op te nemen in het gezondheidssysteem. Gebruikers werden niet langer als criminelen behandeld maar door de autoriteiten aangespoord om hulp te zoeken, met zeer positieve resultaten.

Preventie

In de afgelopen jaren hebben we het succes gezien van ambitieuze projecten als ”Planet Youth”, een methodiek om herstelprogramma’s te ontwikkelen. Dit model werkt als volgt: Eerst wordt een schets gemaakt van de specifieke behoeften van elke gemeenschap. Vervolgens worden meerdere preventieve acties ingezet, alle aangepast aan deze behoeften. Daarin zijn lokale en regionale instellingen geïntegreerd. Te denken valt aan preventietrainingen voor gezondheidspersoneel, politieagenten en andere professionals, uitbreiding van het aanbod van gezonde vrijetijdsbesteding en gratis culturele activiteiten voor jongeren, scholing voor ouders, informatiepunten in uitgaansgebieden, enzovoort. De toepassing hiervan in verschillende landen, waaronder Chili, laat zien hoe goed dit kan werken.

Strategieën tegen het drugsaanbod (prijsverhogingen, vermindering van beschikbaarheid of staatscontrole op het aanbod) kunnen effectief zijn. We moeten daarnaast echter ook sociale preventieprogramma’s opzetten, waaronder gezondheidszorg en laagdrempelige behandelingsmogelijkheden. Deze strategieën moeten eerst in westerse landen (hoofdconsumenten) worden geïmplementeerd, daarna pas in Latijns-Amerika.

Politieke instabiliteit, corruptie, kwetsbare instellingen, gebrek aan middelen en laaggeletterdheid in de meest kwetsbare gebieden zijn in veel landen obstakels voor de aanpak van verslavingsproblemen. Toch kan preventie ook daar positief uitwerken.

Verslavingen zijn een probleem voor de volksgezondheid en vereisen daarom een gezondheidsaanpak. Een humane benadering, in plaats van een ”oorlog tegen drugs”, stelt gebruikers in staat om te worden beschermd en gerehabiliteerd. Zo’n benadering kan mensen echt een betere toekomst geven.

De auteur is hoogleraar psychologie en verslaving in het Spaanse Sevilla. Bron: IPS/The Conversation.