Eurojust helpt EU-landen al wel bij hun eigen onderzoek naar oorlogsmisdaden die sinds de Russische inval in Oekraïne worden gepleegd, zoals in Boetsja en Kramatorsk zou zijn gebeurd. Maar Eurojust mag het vergaarde bewijs niet voor langere tijd opslaan, analyseren en uitwisselen met anderen. De dienst mag ook niet rechtstreeks samenwerken met instanties als het ICC. De bevoegdheden van Eurojust zijn niet berekend op „een situatie van deze omvang en misdrijven van deze ernst”, zegt de Europese Commissie.

Dat moet veranderen, vindt het dagelijks bestuur van de Europese Unie. Het voortdurende oorlogsgeweld maakt het immers onmogelijk om bewijs in Oekraïne zelf veilig te verzamelen en te bewaren. Daarom „moeten we Eurojust versterken om ervoor te zorgen dat die de nodige middelen heeft om de orde van grootte van de wreedheden in Oekraïne te kunnen aanpakken”, zegt Eurocommissaris Věra Jourová.

De plannen worden nog voorgelegd aan de EU-landen en het Europees Parlement. Als zij instemmen, mag Eurojust voortaan bewijs voor de belangrijkste internationale misdaden verzamelen, bestuderen en bewaren. Ook mag de dienst informatie, zoals filmpjes, geluidsopnames en satellietbeelden, verwerken en delen met anderen.

Het ICC treedt verder toe tot het strafrechtelijke onderzoeksteam dat Oekraïne samen met EU-landen Polen en Litouwen op oorlogsmisdaden en misdaden tegen de menselijkheid in Oekraïne heeft gezet. Dat Joint Investigation Team (JIT) is het eerste ooit waaraan het hof in Den Haag deelneemt.

Door de maandag afgesproken samenwerking kan de aanklager van het Internationaal Strafhof zijn werk met de drie landen afstemmen. Daders kunnen zo voor het gerecht worden gebracht in Den Haag of in een van de betrokken landen, zegt Eurojust.

Het ICC en justitie in Oekraïne en aanklagers in inmiddels elf EU-landen doen onderzoek naar oorlogsmisdaden en misdaden tegen de menselijkheid in Oekraïne. Een Oekraïens loket waar burgers zulke wandaden kunnen melden, heeft er inmiddels meer dan 6000 opgetekend.