„We moeten veel moediger zijn en -met alle respect voor andere culturen- de grote gift van de cultuur en het christelijk geloof die ons is gegeven, verdedigen. Veel priesters en woordvoerders van de kerk hebben echter de neiging in relativisme te vervallen.”

De Duitse prelaat, hoofd van de Vaticaanse congregatie voor de geloofsleer, sprak op de pauselijke universiteit Lateranen in Rome bij de presentatie van het boek ”Zonder wortels” (”Senza radici”), dat hij samen met de filosoof Marcello Pera, de voorzitter van de Italiaanse Eerste Kamer, schreef. In het boek analyseert Ratzinger de situatie waarin de westerse cultuur zich bevindt en doet hij aanbevelingen. Het werk is geschreven als reactie op de Europese grondwet, waarin niet wordt verwezen naar de joods-christelijke wortels van het continent.

„De boom van de westerse cultuur heeft behoefte aan de christelijke wortels, om samen te overleven en om een toekomst te hebben”, zei Ratzinger maandag. Volgens de kardinaal verliest de wereldlijke cultuur zonder wortels haar morele kracht. De rede wordt zo alleen functioneel en technisch en heeft geen morele capaciteit meer. „De vrijheid wordt een karikatuur van zichzelf, omdat zonder moreel criterium de mensheid zichzelf vernietigt.” De vrijheid van wetenschap, die zo hoog staat aangeschreven, wordt op die manier absoluut. „Dat betekent dat wat wetenschappelijk kan, ook gedaan moet worden.” De wetenschap refereert dan alleen aan zichzelf, en voelt zich niet gebonden aan belemmeringen.

De 77-jarige Duitser doet een oproep tot dialoog tussen christenen en niet-christenen. „De boom en de wortels hebben elkaar nodig. Christenen en niet-gelovigen moeten met elkaar praten, het verleden naast zich neerleggen, omdat alleen zo de mensheid toekomst heeft.”

Ook Pera, zelf niet-gelovig, ziet in de samenwerking de oplossing voor de Europese identiteitscrisis. „In artikel 1 van de Europese grondwet geldt als basis het respect en de waardigheid van de mens. Vervolgens erkent zij niet haar wortels uit de klassiek-Griekse en de joods-christelijke traditie, waarvan juist de menselijke waardigheid het fundament is.”

In het boek schrijft Ratzinger over het protestantisme, dat hij mogelijk wat al te monolitisch ziet als de bijna onmiddellijke drager van de Verlichting. Hij lijkt het protestantisme daarmee mede de schuld te geven van de huidige tendens om religie te versmallen tot een privé-aangelegenheid. „Het protestantisme is sterk verbonden met de moderne cultuur. Dat is zijn kracht en zijn zwakte, omdat het de fatale tendens heeft zich aan de tijd aan te passen. De statistieken spreken duidelijke taal: hoe meer de kerken zich aanpassen aan de secularisatiestandaard, hoe meer leden ze verliezen.”