Dat Litouwen Oekraïne een warm hart toedraagt, kan dezer dagen niemand ontgaan. In de hoofdstad Vilnius wappert de geel-blauwe Oekraïense vlag op menig gebouw. ”We houden van Oekraïne”, meldt de lichtkrant op een trolleybus.

De mening over Vladimir Poetin wordt ook niet onder stoelen of banken gestoken. ”Poetin, Den Haag wacht op je”, prijkt levensgroot op een flatgebouw in het centrum van Vilnius. Dat de Russische president ooit voor het Internationaal Strafhof in Nederland zal verschijnen, is uiterst onwaarschijnlijk. Maar het laat wel het sentiment van de Litouwers zien.

Want ze weten hier wat het is om onder een Russisch regime te leven. Vooral de oudere generatie heeft nog slechte herinneringen aan de Sovjet-periode, die van 1940 tot 1991 duurde.

„Mijn vader zat negen jaar in een strafkamp in Siberië”, vertelt Ina Maslauskaite (52), terwijl ze van de voorjaarszon geniet op het plein voor het Nationaal Museum. „Alleen maar omdat hij zich kritisch over de communistische partij had uitgelaten. Ze hebben hem kapotgemaakt. Hij kwam als een gebroken man terug.”

De vrees voor de Russen zit diep bij de Litouwse bevolking, zegt Maslauskaite. „Iedereen heeft het erover. Niet alleen de oude mensen die de Sovjet-tijd hebben meegemaakt en weten wat bezetting is. Ook jongeren zijn bang dat wij het volgende land op het lijstje van Poetin zijn.”

Neringa Bagdonas deelt die vrees. De 21-jarige studente psychologie maakt zich zorgen dat Poetin zijn blik op de Baltische staten zal laten vallen. „We zijn naar zijn mening driedubbel schuldig: we hebben ons aan het gezag van Moskou onttrokken, we zijn tot de Europese Unie toegetreden én we zijn lid van de NAVO geworden. Erger kan het bijna niet in de ogen van Poetin.”

„Poetin zal niet stoppen na Oekraïne”, vervolgt Bagdonas. „Hij is duidelijk in een agressieve, oorlogszuchtige gemoedstoestand. Wij waarschuwen al jaren dat wij de volgende zullen zijn. De Russische president wil zijn verloren rijk heroprichten en oude rekeningen vereffenen. Niet voor niets noemt hij de val van de Sovjet-Unie de grootste geopolitieke ramp van de twintigste eeuw.”

Etnische Russen

In het oosten van Oekraïne en op het schiereiland de Krim ‘verkocht’ Poetin zijn bemoeienis met het argument dat hij de daar aanwezige Russen wilde beschermen. In de drie Baltische staten –Estland, Letland en Litouwen– bevinden zich in totaal naar schatting een miljoen etnische Russen.

Zij zitten echter niet op ‘bescherming’ van Poetin te wachten, zegt Dimitri Komentsjov, een etnische Rus die al veertig jaar in Litouwen woont. „Wij zijn hier met een heel dubbel gevoel. We veroordelen de oorlog in Oekraïne – dat wordt ook van ons verwacht. Tegelijkertijd zijn we wél Russen; dat weten de mensen hier ook. Dus ja, je wordt af en toe wel met de nek aangekeken.”

De uitbreiding van de NAVO-troepenmacht in Litouwen biedt de bevolking enige geruststelling, maar de zorgen van bankmedewerker Tomas Andris zijn er niet minder om. „Ik ben heel blij met alle steunbetuigingen, laat dat duidelijk zijn”, vertelt hij, terwijl hij over de rivier de Neris staart die dwars door Vilnius stroomt. „De Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Antony Blinken is hier zelfs geweest. „We zullen elke vierkante centimeter NAVO-grondgebied verdedigen”, zei hij. Dat is mooi. Maar Rusland afschrikken alleen is niet genoeg. Politieke statements zijn prachtig, maar we hebben praktische maatregelen nodig.”

De Litouwse minister van Buitenlandse Zaken, Gabrielius Landsbergis, deed daartoe vorige week nog een dringende oproep aan de NAVO. „Elk land dat de mogelijkheden heeft, moet bieden wat het kan. Concessies richting Moskou zijn alleen maar een uitnodiging aan Poetin om hierheen te komen.”

Geografisch bevindt Litouwen zich in een weinig benijdenswaardige positie. De grens met Wit-Rusland is nog geen 30 kilometer van Vilnius verwijderd. In het zuidwesten bevindt zich de Russische enclave Kaliningrad waar tactische kernwapens zijn gestationeerd.

In Vilnius staat de Wit-Russische hoofdstad Minsk al met borden aangegeven. Maar een ritje naar het buurland zit er momenteel niet in. De grens zit potdicht en het wemelt er van de militairen.

Geannexeerd

Net voor de grensovergang herinnert een sober monument aan de dramatische dagen die Litouwen in de zomer van 1991 meemaakte, toen het zijn grenzen probeerde te verdedigen. Zeven witte kruisen op een betonnen constructie staan voor de zeven grenswachten die door Sovjet-troepen werden geëxecuteerd met een schot in het hoofd.

Weinig doet vermoeden dat zich aan de andere kant van de grens de grootste directe dreiging voor de Litouwers bevindt. Want daar heeft Moskou tienduizenden militairen gestationeerd. Die nemen nu deel aan de oorlog in Oekraïne, maar zouden ook naar Vilnius op kunnen trekken.

„Moskou heeft Wit-Rusland in feite geannexeerd, terwijl Brussel op de dreigementen van Poetin richting Oekraïne was gefocust”, verklaarde de Litouwse staatssecretaris van Defensie, Margiris Abukevicius, vorige week. „Dat heeft de strategische positie van Europa en de NAVO volledig veranderd.”

De rit van de Wit-Russische grens naar Vilnius is kort. Weldra doemt de tv-toren van de Litouwse hoofdstad op. Het wit-rode gevaarte steekt scherp af tegen de wolkeloze hemel.

Hier drukten de Sovjets in 1991 met harde hand een protest de kop in, toen Litouwers voor onafhankelijkheid betoogden. Veertien jonge mensen werden doodgeschoten of door tanks overreden. Een foto-expositie op de begane grond herinnert aan die gebeurtenissen.

De stalen kolos doet denken aan de tv-toren in Kiev, die onlangs door de Russen werd aangevallen. Kennelijk staat de communicatiemast symbool voor de toegang tot de vrije wereld.

„We zijn niet bang voor de Russen”, zegt Svetlana Adamkus (19) aan de voet van de tv-toren. Maar direct laat ze erop volgen: „We maken ons wel grote zorgen. Iedereen dacht dat president Poetin de Krim niet zou inpikken. Het Westen geloofde ook niet dat hij Oekraïne zou binnenvallen. Kijk wat er is gebeurd. Wij hebben het hier altijd gezegd: Die man gaat gewoon door. Je moet wel blind zijn als je dat niet wilt zien.”

De trolleybus zwenkt naar de halte bij de tv-toren. Bestemming onbekend. Want de lichtkrant meldt slechts: ”Vilnius houdt van Oekraïne”.