De NAVO en Rusland brachten donderdag een gemeenschappelijke verklaring naar buiten die oproept tot eerlijke en vrije presidentsverkiezingen in Oekraïne. NAVO-secretaris-generaal De Hoop Scheffer sprak van een „doorbraak.” Volgens hem is er nu geen sprake meer van enig conflict of rivaliteit tussen Oost en West over „de democratie” in Oekraïne.

Het was inderdaad voor het eerst in de al weken durende politieke crisis in Oekraïne dat Rusland en het Westen elkaar niet openlijk aanvielen over vermeende inmenging in Oekraïense aangelegenheden. Ook lijkt het Kremlin zich er definitief bij te hebben neergelegd dat de zaak van de eerder door hem gesteunde presidentskandidaat, de pro-Russische Viktor Janoekovitsj, verloren is.

Maar dit betekent niet dat Rusland nu zijn strijd om invloed in zijn belangrijkste buurland opgeeft en zich coöperatiever jegens het Westen zal gaan opstellen. Daarvoor staan te veel belangen op het spel. Bovendien is er hiervoor in de samenleving en in de politiek nauwelijks een draagvlak te vinden. Uit recent opinie-onderzoek blijkt dat maar liefst 68 procent van de bevolking Oekraïne niet als een zelfstandige staat beschouwt.

Het zijn dezelfde mensen die ervan overtuigd zijn dat Rusland weer een supermacht moet worden. Zij steunen actief president Vladimir Poetins streven om de Russische aanwezigheid in de voormalige Sovjetstaten te versterken.

Dit verklaart ook waarom de door De Hoop Scheffer als doorbraak gepresenteerde gemeenschappelijk NAVO-Rusland-verklaring nauwelijks in het Russische nieuws was te vinden. In plaats daarvan benadrukten de nieuwsprogramma’s op de grotendeels door de staat gecontroleerde radio en televisie dat Rusland een bemiddelende rol gaat spelen bij de komende verkiezingen.

Het land moet hiermee volgens hen voorkomen dat de ”radicalen” -zo worden in Rusland de aanhangers van de Oekraïense oppositiekandidaat Viktor Joesjtsjenko steevast omschreven- de verkiezingsuitslag „wederom zullen vervalsen.”

Al vanaf het prille begin hebben de Russische media de Oekraïense presidentsverkiezingen afgeschilderd als een strijd tussen de eerlijke Oekraïense bevolking, belichaamd door Janoekovitsj, en aan de andere kant „de radicalen en fascisten” uit West-Oekraïne, onder leiding van de „door de Amerikanen gefinancierde” Joesjtsjenko.

Volgens de veel geïnterviewde en aan het Kremlin gelieerde politicoloog Vjatsjeslav Nikonov heeft Joesjtsjenko in het Russische buurland „het Amerikaanse exportproduct fluwelen revolutie” verspreid, dat al eerder met succes is geïmplementeerd in „Zuid-Amerikaanse bananenrepublieken”, Oost-Europa en vorig jaar in Georgië.

Volgens de vele aanhangers van deze wijdverspreide theorie is Rusland het volgende doel van dit „CIA-project.” „Dezelfde technieken zullen binnenkort ook in ons land worden toegepast en er zal eenzelfde situatie ontstaan als in Oekraïne nu”, zo betoogt Doema-lid Aleksej Mitrofanov. „De revolutie zal beginnen in de westerse enclave Kaliningrad. De jongeren hier zullen uit onvrede over hun slechte leefomstandigheden de straat opgaan en aansluiting eisen bij Duitsland. Vervolgens zal deze onrust overslaan naar de rest van Rusland.”

Voor meningen die afwijken van deze complottheorie was de afgelopen weken in Rusland nauwelijks ruimte. Hoe weinig begrip er is voor het opnieuw houden van de Oekraïense presidentsverkiezingen bleek donderdagavond tijdens het liberaalste Russische discussieprogramma, ”K Barrijeroe”, op de televisiezender NTV.

De liberale politicus en vroegere Russische vice-premier Boris Nemtsov werd door zijn opponent, de invloedrijke pro-Kremlin-commentator Michail Leontjev, openlijk van gebrek aan vaderlandsliefde beschuldigd vanwege zijn solidariteit met de Joesjtsjenko-demonstraties en zijn verdediging van de nieuwe verkiezingsronde.

Volgens Leontjev is Joesjtsjenko -en dus feitelijk ook Nemtsov- een Amerikaanse marionet en moet Rusland desnoods met geweld de westelijke inmenging in het „door onze broeders bewoonde” buurland tegengaan. Een stemming aan het einde van het programma toonde dat zowel publiek als kijkers in overgrote meerderheid de mening van Leontjev deelden. Nemtsovs verdediging van de herverkiezing kreeg daarentegen nauwelijks instemming.