Europa en VS op zoek naar nieuw elan
Minister Bot van Buitenlandse Zaken krijgt vrijdag zijn Amerikaanse collega Colin Powell op bezoek voor het reguliere halfjaarlijkse ’troika–overleg’ tussen de Europese Unie en de Verenigde Staten. Hoewel Powell in demissionaire staat verkeert – hij wordt eind januari opgevolgd door veiligheidsadviseur Condoleezza Rice – is de inzet een nieuw elan te geven aan de transatlantische betrekkingen.
De omstandigheden lenen zich daar voor. Europa is uitgebreid en heeft een nieuwe commissie en er is een nieuwe regering Bush. De Amerikaanse president heeft aangekondigd in februari naar Europa te willen komen. Het overleg kan dan ook worden gezien als een voorbereiding op dat bezoek.
Verder is de kwestie Irak die lang in de weg heeft gestaan van een vruchtbaarder relatie nagenoeg afgesloten. Verder heeft de EU in de verkiezingscrisis in Oekraïne laten zien verstandig en daadkrachtig op te kunnen treden. Washington kon zo Oekraïne, waar het grote belangen heeft, rustig aan Europa overlaten en hoefde daardoor de eigen relatie met Moskou niet te belasten.
Voorts heeft de Unie indruk gemaakt door op geheel eigen wijze het conflict met Iran over de verrijking van uranium te neutraliseren. Hoewel het Nederlandse voorzitterschap tevergeefs op een telefoontje heeft zitten wachten om aan het intitiatief van de grote drie (Duitsland, Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk) te mogen meedoen, straalt het toch af op de EU–voorzitter.
En dan is er het Midden Oosten, waar door het overlijden van de Palestijnse leider Arafat zich nieuwe perspectieven voor hervatting van het vredesproces voordoen. Israël heeft inmiddels aangegeven dat Europa een belangrijke rol zou kunnen spelen. De kunst is een goede taakverdeling met de VS overeen te komen.
Om dat te bereiken moeten beide machtsblokken bereid zijn van elkaar te leren. De VS wil graag instant–oplossingen voor conflicten, heeft minder geduld en heeft minder moeite met stevige ingrepen. Europa ziet meer in processen die meer tijd vergen en in zachtere instrumenten. Als Europa wat krachtiger zou kunnen worden en de VS wat meer zou gaan geloven in processen, kan er veel aan effectiviteit worden gewonnen, is een opvatting die in diplomatieke kring opgeld doet.
De verwachting is verder dat Powell graag zal willen terugblikken op de EU–top met China, die deze week plaatsvond. De VS is niet erg gelukkig met het voornemen van de EU om het wapenembargo tegen China op termijn op te heffen en heeft ook moeite met het ’één–Chinabeleid’ van de unie.
Ook de kwestie Turkije kan de kop opsteken. De VS is een groot voorstander van toetreding van Turkije tot de unie, maar het Europees voorzitterschap zal Powell dan opnieuw duidelijk maken gepaste afstand te houden van deze Europese zaak.