Historisch gezien is de nar echter een figuur van formaat, een speler aan het hof van de koning. Vanuit zijn positie steekt hij de draak met de status quo, met gegevenheden, met gegroeide patronen. De nar past niet binnen structuren en heeft een eigen, ontregelende dynamiek. Hij prikkelt en ontregelt hoorders met zijn subversieve taal. Zijn boodschap is ongewoon, soms speels, pijnlijk, bij tijden irritant, noem het: ontmaskerend.

Wie net als ik eerst bedenkelijk en fronsend kijkt bij de aanblik van een nar (een kunstwerk van Paul Klee) op de omslag van een boek over de prediking, zou dit boek juist moeten lezen. Het kan collegae/kerkelijk werkers werkelijk een goede dienst bewijzen.

Henk van der Meulen, emeritus predikant en oud-docent praktische theologie aan de Protestantse Theologische Universiteit (PThU), schetst op eigenzinnige wijze een eigenzinnig beeld van de prediker: de prediker als wijze dwaas. Dat eigenzinnige heeft vooral te maken met de manier waarop het thema wordt aangevlogen. Het leeuwendeel van het boek bestaat uit een grondige exegetische verkenning van 1 Korinthe 1-4 en 2 Korinthe 10:1-12:18. Vanuit deze exposés spint Van der Meulen draden die van wezenlijk belang zijn voor de homiletische reflectie en die vandaag de dag (te) weinig aan bod komen. Deze ”normatieve benadering” is geen gemeengoed (meer) in de praktische theologie. Maar deze doordachte en grondige manier van benaderen zorgt voor waardevolle input voor pastoraat, liturgie en homiletiek. Een feest om te lezen! In het kader van deze recensie beperk ik mij nu tot de homiletiek.

Heilige nar

Zoals Van der Meulen laat zien zijn er overal in de Bijbel sporen van wijsheid en dwaasheid aan te treffen. Maar met name de dwaasheid van de prediking van het kruis toont aan dat de prediker zowel met de inhoud van zijn boodschap als met de vorm van de boodschap als ”wijze dwaas” acteert. Het is het middendeel van het boek dat zorgt voor een ”reframing” van het beeld van de pastor als brave borst met een fijne boodschap tot de heilige nar met een verontrustende verkondiging.

Op een theologisch overtuigende manier onderbouwt Van der Meulen vanuit de dwaasheid van het kruisevangelie dit hoofdpunt. De inhoud van het kruisevangelie verstoort. Het is een schandelijk verhaal. Door de komst van God in het vlees werd de status quo ontregeld: machtigen stoot Hij van de troon, nederigen heeft Hij verhoogd. Gods optreden, als de bij uitstek Ontregelende, heeft ook zijn weerslag op de prediking. Zo mag de prediking ontregelend verstoren, als dialoog zwengelt zij een verstorend gesprek aan. Het verrassende, het ongewone, het omgekeerde, het onvanzelfsprekende typeert de verkondiging van het Evangelie. Dit komt zelfs tot uitdrukking in het taalveld dat geactiveerd wordt en dat als voertuig van de Geest gebruikt wordt om de boodschap te laten landen.

Sprankelend vreugdevol

Wie nu benieuwd is hoe dat werkt, doet er goed aan voorbeelden uit de historie op zich in te laten werken. Van der Meulen laat een scala aan predikers voorbijkomen: Charles Haddon Spurgeon, Okke Jager, Desmond Tutu. Hij noemt ook Maarten Luther, de ”schertsende nar”, wiens burleske taal maar niet een bijkomend facet in zijn leven en werk was, maar een centrale karakteristiek van zijn eigen theologische praktijk. En Kaj Munk, wiens prediking iets verontrustends had, omdat hij als getuige van Christus geen blad voor de mond nam en als ”wijze dwaas” profetisch optrad. Hun boodschap was diep ernstig en tegelijk sprankelend vreugdevol. Midden in de dwaasheid van het bestaan, van de zonde, van het handelen Gods, vertolkt de prediker van vandaag het Evangelie van genade. Een boodschap die ons uitkleedt en leegschudt. Een boodschap die ons richt op Christus. Een boodschap om vrolijk van te worden. Daarom is preken in de diepste zin van het woord: de dwaasheid gekróónd!