Belangrijke doorbraak in crisis Oekraïne
Met een als historisch bestempelde stemming in het Oekraïense parlement is woensdag een belangrijke doorbraak geforceerd in de slepende crisis in het land. Met de aanvaarding van cruciale wijzigingen en aanvullingen van de grondwet en de kieswet effende de volksvertegenwoordiging de weg naar een nieuwe ronde van presidentsverkiezingen op 26 december. Die moet uiteindelijk alle kou uit de lucht halen.
Met een overweldigende meerderheid van 402 tegen 21 stemmen nam het parlement een pakket wetswijzingen aan, dat tegemoet komt aan zowel de eisen van scheidend president Koetsjma als die van de oppositie onder aanvoering van Joesjtsjenko.
Velen van zijn tienduizenden aanhangers, die al weken vooral in Kiev hun „Oranje Revolutie" propageren, besloten na de stemming hun acties en blokkades van overheidsgebouwen te beëindigen. De meningen over het politieke compromis waren er evenwel verdeeld. Velen spraken van een „kleine overwinning" die over enkele weken tot de „de grote overwinning" zal moeten leiden.
De crisis in het land ontstond na de presidentsverkiezingen van 21 november. De pro–Russische kandidaat en huidig premier Janoekovitsj kwam als winnaar uit de bus, maar de oppositie rond Joesjtsjenko ging massaal de straat op, omdat er grootschalig zou zijn gefraudeerd.
Het Oekraïense hooggerechtshof bevestigde later dat er fraude in het spel was en het stelde dat er een nieuwe stembusronde moet komen. Meteen na de uitspraak van het hof kwam er verder politiek gekrakeel. Dat draaide weer om aanpassingen van de grondwet die de scheidene autocratische president Koetsjma rap wilde doorvoeren en om aanpassing van de kieswet zoals de oppositie wenste.
Koetsjma is er met zijn plannen op uit de macht van zijn opvolger in te perken door presidentiële bevoegdheden over te dragen aan parlement en premier. Volgens sommige analisten hoopt hij zo na zijn vertrek een dikke vinger in de pap te houden in de soms schimmige Oekraïense politiek. De oppositie wilde pas over dergelijke aanpassingen spreken nadat de kieswet is veranderd. Deze nu aangepaste wet, die overigens alleen van toepassing is voor de stembusgang op 26 december, moet voorkomen dat er opnieuw gefraudeerd kan worden.
Het woensdag bereikte compromis voorziet er nu inderdaad in dat de toekomstige president van Oekraïne veel van zijn macht verliest ten gunste van parlement en premier. In het parlement heeft de oppositie momenteel een minderheid en afgesproken is dat de bestuurlijke wijzigingen pas vanaf de herfst van 2005 en uiterlijk op 1 januari 2006 van kracht worden.
Voor premier Janoekovitsj ligt er nu de taak om op 26 december alsnog en zonder fraude te winnen van Joesjtsjenko. Zijn aanvankelijke steun van zowel Moskou als van Koetsjma is hij intussen kwijtgeraakt, maar hij denkt nog voldoende invloed te hebben in het oosten en zuiden, die net als hij gelden als pro–Moskou–gezind. De achterban van de oppositie is meer westers–gezind.
Janoekovitsj toonde zich woensdag wederom vooral bitter. Hij meent dat Koetsjma en de oppositie koehandel dreven en dat zich „langzaamaan een staatsgreep ontvouwt" in zijn vaderland. Joesjtsjenko sprak op zijn beurt van een „dag van het compromis", die de voorbode is van zijn zegetocht.
Oekraïense politiek analisten zeiden woensdag dat Joesjtsjenko zeker lijkt van verkiezingswinst later deze maand. Allen wezen er evenwel ook op dat Janoekovitsj nog allerminst buitenspel staat. Als hij op 26 december een substantiële aanhang achter zich houdt, dan kan hij met een krachtige machtsbasis een nieuwe partij gaan formeren.
Die partij kan, na de verkiezingen voor het versterkte parlement in 2006, dan zijn politieke stempel op Oekraïne blijven drukken. Cruciaal is ook de vraag of de Oekraïense oppositie haar huidige front gesloten kan houden, of dat de radicale vleugel een geheel eigen koers gaat varen, waardoor de slagkracht van de „Oranje Revolutie" slechts tijdelijk zal blijken.