Nederland was aan het begin van de coronacrisis onvoldoende voorbereid op een grootschalige uitbraak van een nieuwe infectieziekte. Daardoor is te lang gefocust op enkel de bestrijding van het virus en is onvoldoende rekening gehouden met de maatschappelijke gevolgen van het beleid.

Deze uitkomsten van het onderzoeksrapport, dat de situatie van maart tot september 2020 beschrijft, zullen velen niet verrassen. Maar toch komen de conclusies hard aan. Het rapport legt haarfijn bloot dat Nederland helemaal niet was voorbereid op een pandemie. Vooral in de eerste weken van maart was sprake van ontwijkend gedrag en van vooral heel veel schrik. Schrik die grensde aan ongeloof en ontkenning. Onbewust misschien leefde toch de idee dat in de 21e eeuw een virus niet meer voor wereldwijde ontwrichting zou kunnen zorgen. De eerlijkheid gebiedt te zeggen dat de overheid daarin niet alleen stond. Ook veel burgers hadden begin 2020 het gevoel dat het allemaal zo’n vaart niet zou lopen.

Een slechte voorbereiding dus. Daarbij was er een gebrek aan beschermende materialen en was er een te nadrukkelijke focus op de capaciteit in ziekenhuizen en op de intensive cares. En die grote focus kwam weer in mindering op de aandacht voor de schrijnende situatie die al snel ontstond in de verpleeghuizen. Met een stille ramp van duizenden coronadoden in juist die instellingen tot gevolg.

Achteraf is het altijd makkelijk oordelen. De verantwoordelijke bewindspersonen hebben tijdens de afgelopen crisisjaren steeds benadrukt dat er werd gevaren in de mist. En dat er dus ook fouten gemaakt zouden worden. Het onderzoeksrapport van de OVV bevestigt die aanname.

Ongetwijfeld zal de komende tijd de roep klinken om verantwoordelijke personen af te rekenen op de fouten die nu aan het licht komen. Die houding is weinig vruchtbaar. Wel is het essentieel dat grondig onderzoek wordt gedaan naar wat fout ging in de afgelopen twee jaren. We hebben het hier immers niet over een kostenoverschrijding van een infrastructureel project, maar letterlijk over een zaak van leven of dood. Wat bijvoorbeeld in 2020 gebeurde in de verpleeghuizen –een noodsituatie vanwege onder meer een schrijnend gebrek aan beschermingsmiddelen– zal koste wat kost in de toekomst voorkomen moeten worden. Medewerkers die destijds zonder beschermende kleding hun werk moesten doen, ziek werden en nu hun baan dreigen kwijt te raken door de gevolgen van long covid moeten geholpen worden. Zorgmedewerkers voor wie twee jaar geleden geestdriftig werd geapplaudisseerd, dreigen nu de rekening te moeten betalen van falend overheidsoptreden. Dat is onverteerbaar. Zeker richting hen heeft de maatschappij een ereschuld.

Onderzoeken zijn niet bedoeld om te zwartepieten, maar om van gemaakte fouten te leren. Tijd om lessen te trekken.