Dijkgraaf wil daar bindende afspraken over maken met onderwijsinstellingen, zegt hij toe aan de Tweede Kamer. Zo moeten instellingen niet alleen nieuwe afspraken met buitenlandse organisaties gaan doorlichten op mogelijke risico’s, maar ook huidige samenwerkingen.

VVD-Kamerlid Hatte van der Woude had gevraagd om zo’n risicoanalyse. Zij maakt zich, net als andere partijen in de Kamer, zorgen om beïnvloeding van bijvoorbeeld China, Iran of Rusland. Die landen zetten onderzoekers onder druk om kritisch onderzoek te ontmoedigen, of beïnvloeden instituten om in een positiever daglicht te komen. Ook bestaat de vrees dat buitenlandse mogendheden Nederlands onderzoek stelen.

Onlangs kwam het mensenrechtencentrum van de Vrije Universiteit in opspraak, omdat China onderzoek naar mensenrechten subsidieerde. Hier was kritiek op, omdat het centrum mogelijk niet onafhankelijk onderzoek meer kon doen door de Chinese financiering. De mensenrechten in China staan zwaar onder druk. De Oeigoerse minderheid van het land wordt er onderdrukt. Betrokken hoogleraren van het centrum aan de VU namen het regelmatig op voor China’s mensenrechtenbeleid, meldde de NOS vorige maand. Verschillende landen, waaronder Nederland, hebben de onderdrukking van de Oeigoeren erkend als genocide.

Van der Woude vindt dat maatregelen tegen dergelijke beïnvloeding niet vrijblijvend kunnen zijn. Het plan van aanpak van de afgelopen jaren, dat volgens haar bestaat uit „dialoog, overleg en bewustwording”, vindt zij niet meer afdoende. Daarom wil ze bindende afspraken over hoe instellingen beïnvloeding tegengaan.

Het kabinet opende onlangs een loket voor kennisveiligheid. Instellingen die zich zorgen maken om wetenschapsspionage kunnen daar terecht voor vragen over hoe om te gaan met het veilig vergaderen en delen van kennis. In een nieuwe leidraad worden dreigingen en risico’s geschetst en worden maatregelen beschreven die instellingen kunnen nemen.