Al een halve eeuw roept de Atlantische Commissie op tot afstemming van het beleid met de landen aan de andere kant van de Atlantische Oceaan, vooral natuurlijk de Verenigde Staten.

Altijd wisten de Europese landen zich het kleine neefje van Uncle Sam. Maar de tijd staat niet stil en in Europa gaat de integratie verder.

Sinds 11 september is de klacht weer springlevend. Westerse beleidsmakers ervaren dat Washington weinig behoefte heeft aan Europese adviezen. Europa mag een klankbord zijn, maar afstemming en consultatie staan niet in het woordenboek van het Pentagon, zo luidde de klacht vrijdag in de Haagse Ridderzaal.

De Ridderzaal is zonder meer de beste plek om een debat te voeren over het gebrek aan ’transatlantische liefde’. Aan het antieke balkenplafond maakt een keur aan wapenschilden herinneringen los aan de tijd dat de ridders een gewapende vrede hadden. De namen van steden -van Veere en Vlissingen tot Assen en Groningen- in de gebrandschilderde ramen staan symbool voor de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden, waarin het gewest Holland ook brutaal de rest domineerde. Er is niets nieuws onder de politieke zon.

Of het probleem nu nieuw is of niet, feit is dat er veel ontevredenheid heerst over de opstelling van de regering-Bush. Alle sprekers roerden het aan. „De NAVO was altijd gebaseerd op gezamenlijke waarden, maar dat wordt zienderogen minder”, constateerde oud-minister Van Eekelen van Defensie.

Een vice-admiraal van de marine mokt: „Het afroepen van artikel 5 -een aanval op één lidstaat is een aanval op alle- door de NAVO enkele dagen na 11 september was niet zozeer een poging om solidair met Amerika te zijn. Het was vooral bedoeld om invloed op de besluiten in het Witte Huis te hebben. Maar daar is niets van terechtgekomen.”

Een woordvoerder van de Amerikaanse ambassade poogt olie op de golven te gooien. „Twintig jaar geleden kreeg ik in Europa vragen over het imperialisme van Amerika. Vandaag over het zogenaamde unilateralisme. Terwijl het aantal contacten tussen de Amerikaanse regering en de Europese regeringen in die tijd elk jaar is toegenomen. Hoezo isolatie?”

„Atlantische vrienden zijn vrienden, maar ook economische rivalen”, wist Theo Sommer, befaamd journalist bij het Duitse weekblad ”Die Zeit.” „De brood-en-boterproblemen voeren vaak de boventoon. Met importheffingen op buitenlands staal maakt Amerika zich natuurlijk niet geliefd in Europa.”

Tegelijk weet Sommer dat er altijd al wederzijdse verwijten worden gemaakt. „In de jaren zestig bezocht ik president Johnson op zijn ranch om hem te interviewen. Hij was toen al bezorgd over de samenhang in de NAVO. Duitsland lag dwars en Frankrijk wilde zich losmaken uit het militaire deel van de alliantie.”

Minister Van Aartsen van Buitenlandse Zaken steekt echter de loftrompet over de NAVO. „Het is het meest succesvolle bondgenootschap in de geschiedenis. De NAVO heeft zich steeds aangepast aan wisselende omstandigheden en heeft crises binnen eigen gelederen overwonnen. De reden daarvoor is simpel: Amerika en Europa hebben dezelfde veiligheidsbelangen. Het grootste probleem voor de NAVO is niet de Amerikaanse overheersing, maar de Europese zwakte om die te weerstaan.”

Oud-minister Van den Broek, een van Van Aartsens voorgangers, stemde in met de kritiek op het Europese onvermogen een rol van betekenis in de wereldpolitiek te spelen. „Maar we moeten de kloof niet ontkennen. De geringe afstemming over de strijd tegen het terrorisme is nog veel vergeleken met de Amerikaanse soloactie in het Midden-Oosten. Ik ben er absoluut van overtuigd dat Amerika ons dichter bij de oplossing zou brengen als het in Israël dingen als de bezetting van Palestijnse gebieden aan de orde zou stellen. Europa doet dat wel, maar dat maakt nu weinig indruk.”